Sự tham gia của nữ giới trong HĐQT giúp nâng cao chất lượng ra quyết định, cải thiện khả năng nhận diện và quản trị rủi ro, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Trong bối cảnh ESG (môi trường, xã hội và quản trị) và phát triển bền vững ngày càng trở thành xu thế tất yếu, các doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng không chỉ cần thích ứng mà còn phải đóng vai trò tiên phong trong việc thúc đẩy ESG.
Theo ông Nguyễn Anh Phong, Tổng giám đốc HNX, yếu tố xã hội (S) trong ESG, bao gồm đa dạng, công bằng và bao trùm, vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Một trong những biểu hiện rõ nét nhất của yếu tố này chính là sự tham gia của nữ giới trong HĐQT.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự đa dạng và bao trùm trong HĐQT giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn, từ việc ra quyết định, quản trị rủi ro đến đổi mới sáng tạo. Ông Phong nhấn mạnh, trong thời đại hiện nay, nữ giới không chỉ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của doanh nghiệp mà còn có những đóng góp thiết thực cho nền kinh tế.
Thực tế cho thấy, các công ty có sự tham gia của nữ giới trong ban lãnh đạo thường đạt kết quả tài chính tốt hơn, có năng lực đổi mới mạnh mẽ hơn và sở hữu văn hóa doanh nghiệp đa dạng hơn. Những phẩm chất như sự nhạy bén, khả năng lắng nghe, quản lý linh hoạt và tư duy chiến lược của nữ lãnh đạo giúp họ có những lợi thế đáng kể trong quản lý và điều hành doanh nghiệp.
Cần thúc đẩy tính đa dạng, công bằng và bao trùm trong hội đồng quản trị tại các doanh nghiệp. Ảnh: VIOD
Chia sẻ trong Diễn đàn Nữ thành viên hội đồng quản trị 2025, TS. Melita Mehjabeen, Giảng viên tại Viện Quản trị kinh doanh (IBA), Đại học Dhaka (Bangladesh) cho rằng, sự hiện diện của nữ giới trong HĐQT góp phần thúc đẩy quá trình ra quyết định bao trùm, giúp tạo ra các cuộc thảo luận sâu sắc hơn và từ đó nâng cao chất lượng quản trị công ty.
Ngoài ra, các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những công ty có tỷ lệ nữ giới cao trong HĐQT thường có hệ thống quản trị minh bạch hơn và tỷ lệ gian lận thấp hơn. Bên cạnh đó, nữ thành viên HĐQT có cách tiếp cận rủi ro cân bằng, biết kết hợp giữa sự thận trọng và tính táo bạo, giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro nhưng vẫn tận dụng được cơ hội phát triển.
Không chỉ tác động trong phòng họp, nữ lãnh đạo còn đóng vai trò quan trọng trong việc cố vấn và xây dựng văn hóa doanh nghiệp. TS. Melita cho rằng sự kết hợp đa dạng trong góc nhìn giúp hạn chế tư duy theo nhóm và tăng cường khả năng phục hồi của tổ chức. Đồng thời, họ cũng là nguồn cảm hứng và đóng vai trò cố vấn cho thế hệ lãnh đạo kế cận, đảm bảo sự đa dạng ở mọi cấp độ trong doanh nghiệp.
Dù những lợi ích của nữ giới trong HĐQT đã được chứng minh, tại Việt Nam, tính đa dạng giới trong quản trị doanh nghiệp vẫn còn hạn chế. Điều này được phản ánh qua điểm đánh giá về vai trò và trách nhiệm của HĐQT trong Thẻ điểm quản trị công ty ASEAN (ACGS), vốn vẫn ở mức thấp, một phần do sự thiếu cân bằng về giới.
Theo báo cáo của Grant Thornton International, tỷ lệ phụ nữ nắm giữ các vị trí lãnh đạo cấp cao trong các doanh nghiệp tầm trung toàn cầu đã tăng lên 33% vào năm 2024 (so với 19,4% trong những năm đầu khảo sát). Tuy nhiên, tại Việt Nam, tỷ lệ nữ giới trong HĐQT các công ty niêm yết mới chỉ đạt khoảng 18%, thấp hơn mức trung bình toàn cầu.
Theo TS. Melita, một trong những rào cản lớn nhất đối với nữ giới khi tham gia HĐQT là định kiến và sự phản đối từ những cá nhân hoặc tổ chức chưa sẵn sàng thay đổi. Một số nhà lãnh đạo có tư duy ngắn hạn vẫn tỏ ra e dè trước sự tham gia của nữ giới do lo ngại về sự thay đổi trong cơ cấu quản trị và ra quyết định.
Bà cũng nhấn mạnh rằng thách thức cốt lõi không chỉ là đạt được hạn ngạch giới mà quan trọng hơn là đảm bảo sự bao trùm thực chất. Phụ nữ cần được bổ nhiệm vào HĐQT dựa trên năng lực và đóng góp thực sự, thay vì chỉ để đáp ứng tiêu chí về tỷ lệ giới tính. Ngoài ra, nữ giới vẫn ít có cơ hội tham gia vào các vai trò có giá trị cao, như các vị trí chiến lược, vận hành hoặc các ủy ban quan trọng như Ủy ban Kiểm toán.
Trên thực tế, nhiều ngành vẫn có HĐQT do nam giới chi phối, tạo ra rào cản vô hình đối với sự thăng tiến của nữ lãnh đạo.
Dù còn nhiều thách thức, Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc cân bằng giới trong HĐQT so với các thị trường khác trong khu vực.
Theo phân tích 100 doanh nghiệp có vốn hóa lớn nhất trên mỗi sàn giao dịch chứng khoán vào năm 2023, khoảng 21% số ghế trong HĐQT tại Việt Nam do nữ giới nắm giữ, cao hơn mức 18% của năm trước và vượt mức trung bình khu vực là 16%. Có 26% doanh nghiệp có ít nhất 30% nữ giới trong HĐQT, trong khi mức trung bình khu vực là 15%. Có 15% vị trí chủ tịch HĐQT và 12% vị trí tổng giám đốc do nữ giới đảm nhiệm, cao nhất trong khu vực và gấp đôi mức trung bình của các thị trường châu Á.
Với vai trò là cơ quan quản lý thị trường chứng khoán, ông Phong cho biết HNX luôn chú trọng thúc đẩy quản trị công ty trong các doanh nghiệp niêm yết và đăng ký giao dịch.
“Chúng tôi đánh giá cao những nỗ lực của các bên trong việc nâng cao quản trị công ty, tăng cường trách nhiệm của HĐQT, đa dạng hóa cơ cấu thành viên về độ tuổi, giới tính và kinh nghiệm”, ông Phong nhấn mạnh.
Trong thời gian tới, việc nâng cao vai trò của nữ giới trong HĐQT không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu để các doanh nghiệp phát triển bền vững, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường và gia tăng giá trị cho cổ đông.
Quỳnh Chi /Nhà Quản trị