Chính quyền Tổng thống Donald Trump cho biết đang có những tiến triển tích cực hướng tới thỏa thuận trao cho Mỹ các quyền khai thác khoáng sản ở Ukraine. Vậy những khoáng sản đó là gì và có giá trị như thế nào?
Hai bên vẫn chưa "ngã giá" về khoáng sản
Ý tưởng trao đổi tài nguyên thiên nhiên để lấy viện trợ của Mỹ lần đầu tiên được Ukraine đưa ra, nhưng ông Volodymyr Zelenskyy đã phản đối khi phía Mỹ yêu cầu được tiếp cận lợi nhuận từ 50% tài nguyên khoáng sản và năng lượng của Ukraine. Ông Zelenskyy cũng phản đối khi cho rằng thỏa thuận chưa bao gồm bất kỳ cam kết an ninh nào của Mỹ.
Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelenskyy đang chịu áp lực lớn từ Tổng thống Mỹ, Donald Trump xung quanh thỏa thuận cho phép Mỹ khai thác khoáng sản của nước này. Ảnh: 7sur7
Tuy vậy, các cuộc đàm phán vẫn diễn ra cho đến khi nó bị trật bánh vào tuần trước sau khi ông Zelenskyy từ chối ký ngay một phiên bản do Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent trình bày trong chuyến thăm Kiev. Vì điều này, Tổng thống Trump đã đưa ra nhiều chỉ trích đối với ông Zelenskyy nhằm gia tăng áp lực lên nhà lãnh đạo này.
Thông qua mạng xã hội, người đứng đầu Nhà Trắng mô tả ông Zelenskyy là “nhà độc tài không tổ chức bầu cử” và tuyên bố ông này đã mất đi sự ủng hộ của người dân Ukraine. Theo hãng tin RIA Novosti, ông Trump còn đặt câu hỏi về cách Kiev sử dụng những khoản viện trợ mà Washington đã dành cho họ.
Trong cuộc phỏng vấn hôm thứ Sáu (21/2) với người dẫn chương trình Brian Kilmeade của Fox News, Tổng thống Trump cho biết ông "mệt mỏi" khi nghe rằng Nga phải chịu trách nhiệm về cuộc chiến, đồng thời ông coi Tổng thống Zelenskyy mới là vấn đề thực sự.
Mới nhất, theo Reuters thì các nhà đàm phán Mỹ đã nêu ra khả năng cắt quyền truy cập của Ukraine vào hệ thống internet vệ tinh Starlink quan trọng của tỷ phú Elon Musk. Reuters cho biết, việc Ukraine tiếp tục tiếp cận Starlink là một phần của cuộc thảo luận giữa các quan chức Mỹ và Ukraine về vấn đề khoáng sản.
Trước những sức ép rất lớn, một số trợ lý của ông Zelenskyy nói với báo New York Times rằng một phiên mới của thỏa thuận đang được thảo luận. Về phần mình, Tổng thống Zelenskyy nói rằng ông sẵn sàng cho phép các đồng minh phương Tây tiếp cận những mỏ khoáng sản của Ukraine, nhưng các chi tiết cần phải được làm rõ, và ông muốn nhận được sự đảm bảo về an ninh.
Đến thứ Sáu (21/2), ông Zelenskyy cũng cho biết nhóm đàm phán của ông đang làm việc với các đối tác Mỹ về "một thỏa thuận có thể củng cố mối quan hệ của chúng ta", nhưng vẫn cần phải "làm rõ các chi tiết để đảm bảo hiệu quả của nó". Nhà lãnh đạo của Ukraine nói thêm: “Tôi mong đợi kết quả - một kết quả công bằng”.
Ukraine có những tài nguyên khoáng sản nào?
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, các vùng địa chất đa dạng của Ukraine khiến nước này trở thành một trong 10 nước cung cấp tài nguyên khoáng sản hàng đầu trên toàn cầu, nắm giữ khoảng 5% tổng số tài nguyên của thế giới. Quốc gia Đông Âu này có khoảng 20.000 mỏ khoáng sản bao gồm 116 loại.
Trước chiến dịch quân sự toàn diện của Nga, 3.055 trong số các mỏ này (15%) đang hoạt động, bao gồm 147 mỏ kim loại và 4.676 mỏ phi kim loại. Báo Báo Wall Street Journal cho biết Ukraine có trữ lượng ít nhất 20 trong số 50 loại khoáng sản mà Mỹ coi là quan trọng như lithium, than chì, titan, uranium và đất hiếm - một tập hợp gồm 17 nguyên tố thiết yếu cho mọi thứ, từ điện thoại di động đến ngành công nghiệp quốc phòng.
Bản đồ một số vùng khoáng sản lớn ở Ukraine. Màu vàng là lithium, màu xanh là đất hiểm, màu tím là titanium và zirconium. Nguồn: Ukrainian Geological Survey
Ukraine hiện có trữ lượng titan lớn nhất châu Âu ước tính khoảng 500.000 tấn) và chiếm 7% trữ lượng thế giới. Theo Trường Kinh tế Kiev, trước năm 2022, Ukraine đã đáp ứng tới 6% nhu cầu titan của thế giới.
Quốc gia Đông Âu này là nhà sản xuất gali (rất cần thiết cho chất bán dẫn và đèn LED) lớn thứ 5 thế giới và sở hữu khoảng 3% trữ lượng lithium toàn cầu. Về tầm quan trọng của lithium thì hẳn không cần phải nói thêm, khi nhân loại đang hướng tới việc chuyển đổi các phương tiện vận tải sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang dùng pin lithium.
Ukraine còn có nhiều mỏ berili (rất quan trọng đối với năng lượng hạt nhân, hàng không vũ trụ và điện tử), urani (cần thiết cho các ngành hạt nhân và quân sự), cũng như zirconi và apatit (những loại khoáng sản rất quan trọng đối với sản xuất hạt nhân và y tế).
Ngoài ra, Ukraine còn nắm giữ trữ lượng đáng kể các kim loại màu như đồng (thứ 4 ở châu Âu), chì (thứ 5), kẽm (thứ 6) và bạc (thứ 9). Các mỏ niken (215.000 tấn) và coban (8.800 tấn) cũng được tìm thấy ở nước này.
Trữ lượng than chì của Ukraine chiếm khoảng 20% tài nguyên toàn cầu. Quốc gia này cũng được biết đến với trữ lượng quặng sắt và mangan chất lượng cao, rất quan trọng đối với sản xuất thép xanh.
Vào năm 2021, Ukraine cung cấp 43% lượng thép tấm nhập khẩu của EU. Trong khi đó, năm 2024, các công ty khai khoáng của Ukraine đã tăng xuất khẩu quặng sắt 89,9% so với năm trước, lên 33,699 triệu tấn sau khi hành lang vận tải trên biển được mở vào tháng 8/2023.
.jpg)
Một mỏ quặng sắt tại Ukraine. Bất chấp chiến sự, nước này vẫn xuất khẩu được tới 33,69 triệu tấn quặng sắt trong năm 2024. Ảnh: GMK
Tiềm năng của Ukraine không chỉ nằm ở các khoáng sản quan trọng mà còn bao gồm các mỏ hydrocarbon lớn, đặc biệt là khí đốt tự nhiên. Nước này đứng thứ hai về trữ lượng khí đốt tự nhiên ở châu Âu và thứ tư về sản lượng khí đốt tự nhiên trước năm 2022.
Với nguồn tài nguyên dồi dào kể trên, Ukraine có thể trở thành một phần quan trọng của chuỗi cung ứng toàn cầu và kiếm về hàng trăm tỷ USD doanh thu mỗi năm.
Do đó, nếu giúp Mỹ tiếp cận thành công nguồn tài nguyên khoáng sản và năng lượng của Ukraine, Tổng thống Donald Trump sẽ có một thắng lợi đối ngoại quan trọng trong những ngày đầu của nhiệm kỳ thứ hai tại Nhà Trắng.
Nguyễn Khánh /Nhà báo và Công luận