Bên cạnh chiến tranh, xung đột vũ trang hay bạo lực, thế giới cũng đã chứng kiến rất nhiều bất ổn, khủng hoảng chính trị, bạo loạn, lật đổ… trong năm 2024. Nó cho thấy sự chia rẽ, bế tắc không chỉ đến từ các vấn đề quốc tế, mà còn trong lòng nhiều quốc gia trên khắp các châu lục.
Vấn nạn bạo lực chính trị ở châu Mỹ
Tâm điểm chính trường thế giới năm 2024 không gì khác là cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Cuộc đua Nhà Trắng đã phản ánh rõ rệt sự chia rẽ, bất ổn ngày càng sâu sắc giữa các nhóm chính trị trên thế giới. Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024 kết thúc mà không có sự cố nghiêm trọng nào, khi ông Donald Trump giành chiến thắng chóng vánh, song, đó là một hành trình dài và đầy nguy hiểm. Đặc biệt, chỉ trong vài tuần trước thềm bầu cử, ông đã có tới 3 lần bị ám sát hụt, trong đó từng cách cái chết chỉ vài milimét khi bị viên đạn của kẻ ám sát bắn trúng vành tai.
Không chỉ nước Mỹ, nhiều nơi khác trên thế giới đã phải chứng kiến những bất ổn, bạo lực và thậm chí cả bạo loạn chính trị. Minh chứng rõ nhất là ở ngay nước láng giềng Mexico của Mỹ. Đất nước nổi tiếng với bạo lực băng đảng này đã chứng kiến hàng loạt vụ ám sát và thủ tiêu các ứng viên trước và sau cuộc tổng tuyển cử 2024.
Ông Donald Trump bị ám sát hụt vào ngày 13/7/2024. Ảnh: Amazon
Cũng tại Mỹ Latinh, Ecuador - quốc gia đang chìm trong bạo lực - cũng chứng kiến hàng loạt vụ ám sát và giết hại các chính trị gia. Còn ở Bolivia, vào tháng 6, quân đội do Tướng Juan Jose Zuniga chỉ huy đã tiến hành đảo chính nhưng bất thành, khi dùng xe bọc thép xông vào Dinh Tổng thống ở thủ đô La Paz.
Những bất ổn và bạo lực chính trị hiển nhiên còn diễn ra ở nhiều nơi khác trên khắp châu Mỹ, khi Haiti vẫn chìm trong bạo lực băng đảng, vẫn bế tắc chính trị. Trong khi đó, tại Brazil, phe cựu hữu của cựu Tổng thống Jair Bolsonaro đang không ngừng đấu tranh, sau vụ bạo loạn bầu cử năm 2022.
Tại Argentina, tình hình bất ổn xã hội và chính trị cũng âm ỉ do tỷ lệ nghèo đói đã tăng lên hơn 52% trong nửa đầu năm 2024. Bất ổn chính trị cũng diễn ra ở Venezuela, khi phe đối lập biểu tình rầm rộ phản đối kết quả bầu cử mà Tổng thống Nicolas Maduro tái đắc cử. Lãnh đạo phe đối lập Edmundo Gonzalez phải sống lưu vong ở Tây Ban Nha.
Ngay cả tại Canada, quốc gia nổi tiếng với sự ổn định chính trị và xã hội, cũng đang chứng kiến những rạn nứt lớn trong năm 2024, khi Thủ tướng Justin Trudeau phải trải qua 2 cuộc bỏ phiếu tín nhiệm, do Đảng Bảo thủ đối lập muốn phế truất ông. Thủ tướng Trudeau vào tháng 3/2024 từng tuyên bố: “Tôi nghĩ đến việc nghỉ việc hàng ngày”!
Châu Âu khủng hoảng chính trị, đảng cực hữu trỗi dậy
Trong khi đó, sự trỗi dậy của phe cực hữu đã làm dậy sóng chính trường châu Âu, khiến các chính quyền của hầu hết các quốc gia đầu tàu lục địa già đều đang rơi vào tình trạng bất ổn, thậm chí khủng hoảng.
Tại Vương quốc Anh, hồi tháng 5, Thủ tướng khi đó là ông Rishi Sunak đã phải đứng dưới cơn mưa như trút để đọc tuyên bố bầu cử sớm, bởi lạm phát tăng vọt và niềm tin vào Đảng Bảo thủ của ông giảm sút sau 14 năm nắm quyền. Sau đó, Đảng Bảo thủ đã mất chính quyền vào tay Đảng Lao động của Thủ tướng đương nhiệm Keir Starmer.
Tại Đức, cuộc khủng hoảng chính trị thực sự đã xảy ra. Một sự kiện đã gây chấn động khi Đảng cựu hữu AfD, có tiền thân từ đảng theo chủ nghĩa phát xít, đã về thứ hai trong cuộc Bầu cử Nghị viện châu Âu năm 2024 tại Đức, hơn cả Đảng Dân chủ Xã hội (SPD) của Thủ tướng Olaf Scholz. Sau đó, liên minh cầm quyền Đức tan rã, khiến ông Scholz phải tuyên bố bầu cử sớm vào đầu tháng 2/2025.
Người biểu tình tràn vào dinh thự của Thủ tướng Bangladesh vào tháng 8/2024. Ảnh: HTPRINT
Tại Pháp, khủng hoảng chính trị cũng diễn ra rất nghiêm trọng, khiến Tổng thống Emmanuel Macron giải tán quốc hội vào tháng 6. Bế tắc chính trị khiến Pháp phải mất 2 tháng mới bầu ra được Thủ tướng mới là ông Michel Barnier, người thứ ba nắm giữ vị trí này trong năm 2024!
Tại Áo, Đảng Tự do cực hữu cũng đã giành được chiến thắng lịch sử trong cuộc bầu cử 2024, dù không đạt được đa số trong Quốc hội. Kết quả này được coi là chiến thắng đầu tiên của phe cực hữu tại Áo kể từ Thế chiến II.
Cũng tại châu Âu, tình hình chính trị cũng rất căng thẳng ở các quốc gia Đông Âu hoặc thuộc khối Liên Xô cũ, trong đó các cuộc bầu cử ở Georgia và Moldova chứng kiến những chia rẽ sâu sắc bởi sự lựa chọn giữa “phương Đông” và “phương Tây” - điều được xem là căn nguyên gốc rễ dẫn đến cuộc xung đột Nga - Ukraine hiện tại.
Bạo loạn, lật đổ và bất ổn chính trị ở châu Á
Tại châu Á, tình hình chính trường cũng dậy sóng ở một loạt quốc gia. Nhật Bản cũng phải giải tán quốc hội và bầu cử sớm sau khi Thủ tướng Fumio Kishida từ chức sau ba năm lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (LDP), nhường vị trí lãnh đạo cho ông Shigeru Ishiba. Trong cuộc tổng tuyển cử sau đó, Đảng LDP mất đa số ghế trong quốc hội lần đầu tiên kể từ năm 2009, dù vẫn giành được nhiều ghế nhất.
Tâm điểm đáng chú ý nhất trong bức tranh chính trị bất ổn toàn cầu năm 2024 là Bangladesh khi phong trào do sinh viễn dẫn đầu đã đứng lên lật đổ chính quyền lâu năm và giàu truyền thống của Thủ tướng Sheikh Hasina, khiến bà phải chạy sang Ấn Độ để sống lưu vong. Hàng nghìn người của cả hai bên đã thiệt mạng trong các cuộc bạo loạn, khiến đất nước từng được ví như “con hổ mới” của châu Á này rơi vào bất ổn.
Trong khi đó, tại Thái Lan, những biến cố chính trị lớn cũng xảy ra khi Đảng Tiến lên từng giành chiến thắng trong cuộc bầu cử 2023 đã bị giải thể. Ngoài ra, Thủ tướng Srettha Thavisin bị bãi nhiệm chỉ một năm nắm quyền. Sau đó bà Paetongtarn Shinawatra, con gái của cựu Thủ tướng từng phải sống lưu vong Thaksin Shinawatra, đã được bổ nhiệm thay thế.
Tại châu Phi, những bất ổn chính trị vốn luôn thường trực ở gần như mọi quốc gia, bên cạnh tình trạng xung đột vũ trang và nghèo đói, trong đó một loạt các quốc gia như Mali, Niger… đang được điều hành bởi chính quyền quân sự.
Như vậy, rất nhiều quốc gia trong năm 2024 nếu không trải qua xung đột vũ trang hoặc bạo lực súng đạn, thì cũng phải đối mặt với bất ổn chính trị sâu sắc. Nó cho thấy, thế giới đang gặp vấn đề từ ngay nội bộ ở các quốc gia.
Châu Phi ngày càng tụt hậu do đảo chính và xung đột Báo cáo thường niên vào cuối tháng 10/2024 về Chỉ số quản trị châu Phi Ibrahim của tỷ phú gốc Sudan Mo Ibrahim cho thấy: Mặc dù 33 quốc gia có tiến triển tích cực, nhưng nhìn chung, tình hình quản trị tại 21 quốc gia lại tệ hơn vào năm 2024, chiếm gần một nửa dân số châu Phi. “Nếu tình hình quản lý suy thoái, nếu có tham nhũng, nếu có sự thiệt thòi... mọi người sẽ cầm vũ khí”, ông Ibrahim cảnh báo.
Trần Hòa /Nhà báo và Công luận