Đối với các quốc gia thành viên của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), việc ký kết, phê chuẩn và có hiệu lực hoàn toàn không phải là mục tiêu cuối cùng. RCEP được thiết kế theo 'Phương thức ASEAN', nghĩa là các thành viên phải biến hiệp định này thành một thỏa thuận sống động và phát triển để bảo vệ thành công chế độ thương mại dựa trên quy tắc.
Đặc biệt, cam kết liên tục đối với RCEP của các quốc gia ngoài ASEAN sẽ là chìa khóa. Các chuỗi giá trị ở Đông Á, đặc biệt là các mạng lưới sản xuất quốc tế để sản xuất máy móc và thiết bị cốt lõi, đã cho thấy sự mạnh mẽ trước cú sốc COVID-19, trái ngược với suy đoán rằng chuỗi cung ứng rất mong manh.
.jpeg)
Các mạng lưới sản xuất quốc tế cũng tỏ ra kiên cường trước những cú sốc trong quá khứ như Khủng hoảng tiền tệ châu Á, Khủng hoảng Tài chính Toàn cầu và thảm họa thiên tai tại Nhật Bản. Điều này là do chi phí thiết lập đáng kể cho các mạng lưới sản xuất quốc tế thúc đẩy các công ty hoạt động miễn là cú sốc được coi là tạm thời. Ngoài ra, trong đại dịch COVID-19, những cú sốc về nhu cầu ‘tích cực’ đối với công việc từ xa và hàng hóa liên quan đến lưu trú tại nhà đã cho phép Đông Á đạt được phục hồi nhanh chóng. Các nền kinh tế ở Đông Á vẫn được kết nối chặt chẽ bởi các chuỗi giá trị và niềm tin vào toàn cầu hóa vẫn còn mạnh mẽ. Mặc dù một số hoạt động chuyển địa điểm liên quan đến công nghệ cao và đất hiếm ra khỏi Trung Quốc đã bắt đầu, nhưng ảnh hưởng tổng thể của việc phân tách cho đến nay là rất ít. Thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn sôi động, và xuất khẩu chất bán dẫn của Mỹ sang Trung Quốc thậm chí còn tăng lên. Một số phân tách là không thể tránh khỏi nhưng nó có thể là một phần, và đối với Đông Á, chế độ thương mại dựa trên quy tắc vẫn là cơ sở hạ tầng thiết yếu cho sự năng động kinh tế của khu vực.
RCEP bao phủ toàn bộ khu vực sản xuất châu Á và dự kiến sẽ duy trì chế độ thương mại dựa trên quy tắc bất chấp căng thẳng địa chính trị gia tăng. Điều này có thể đạt được hay không phụ thuộc vào mức độ hiệu quả các nguyên tắc của ASEAN có thể đảm bảo rằng một số khía cạnh của RCEP hoạt động. Các cam kết trong khuôn khổ RCEP được thực hiện theo ‘Phương thức ASEAN’, với các động thái chậm được phép có thời gian gia hạn để đạt được các mục tiêu tương tự. Đây đôi khi được gọi là cách tiếp cận “10 trừ X” trong bối cảnh hội nhập kinh tế ASEAN, có nghĩa là 10 quốc gia tạo thành ASEAN không nhất thiết phải tiến bộ cùng một tốc độ. Bằng cách này, ASEAN đã đạt được thành công hội nhập kinh tế sâu rộng hơn. Đó là lý do tại sao RCEP bao gồm một loạt các hạn chế có sẵn như việc chuyển đổi không đầy đủ các cam kết tự do hóa dịch vụ từ cách tiếp cận chọn cho sang cách tiếp cận chọn bỏ. Các nước kém phát triển hơn cũng được phép đối xử 'đặc biệt và khác biệt' để có thêm thời gian bắt kịp. Học hỏi kinh nghiệm của ASEAN, điều quan trọng là RCEP phải giám sát chặt chẽ việc thực hiện các cam kết, áp dụng áp lực đồng cấp khi cần thiết và cung cấp hợp tác kinh tế cần thiết để xây dựng năng lực.
'Phương thức ASEAN' sẽ buộc RCEP từng bước phát triển và nâng cấp. Hội nhập kinh tế ASEAN không được thực hiện bằng một hiệp định đơn lẻ. Các quốc gia thành viên ASEAN đã làm sâu sắc thêm các cam kết thông qua một loạt các thỏa thuận mới và nâng cấp. Các cam kết trong RCEP phần lớn tuân theo định dạng của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), trong đó CPTPP đặt ra các mục tiêu cuối cùng về tự do hóa và xây dựng quy tắc quốc tế. Việc nâng cấp dần dần RCEP được lên kế hoạch rõ ràng dưới hình thức đánh giá chung 5 năm một lần. Sự mở rộng trong tương lai của các quốc gia thành viên là một trọng tâm khác của RCEP. Trong khi CPTPP đang bận rộn trả lời các đơn xin gia nhập, RCEP cũng có thể muốn xem xét khả năng gia nhập. Hồng Kông, Đông Timor sau khi gia nhập ASEAN, Ấn Độ - đã bước đi ở giai đoạn cuối của cuộc đàm phán - và các nước Nam Á khác như Bangladesh có thể là ứng cử viên. Điều quan trọng là phải đánh giá ý định của ứng viên để tham gia vào khu vực sản xuất châu Á. Nam Á vẫn bị thu hút bởi các chiến lược phát triển hướng nội và đòi hỏi phải cải cách mạnh mẽ các chính sách thương mại và công nghiệp của mình.
Phương thức ASEAN' cũng áp dụng cho thiết lập thể chế của RCEP. RCEP có kế hoạch thiết lập các cuộc họp cấp bộ trưởng thường niên, các ủy ban hỗn hợp thường niên do một quốc gia thành viên ASEAN và một quốc gia không phải thành viên chủ trì, và bốn ủy ban về hàng hóa, dịch vụ và đầu tư, tăng trưởng bền vững và môi trường kinh doanh - cũng như Ban Thư ký RCEP. Sự sắp xếp này giống với mô hình ASEAN về sự tham gia liên tục để hội nhập kinh tế sâu rộng hơn. Nó có thể xem xét kỹ lưỡng việc thực hiện các cam kết của các quốc gia thành viên, điều chỉnh việc giải thích các cam kết giữa các thành viên và tạo điều kiện thảo luận về việc nâng cấp thỏa thuận. Các cuộc họp RCEP ít nhất có thể hoạt động như một diễn đàn cho các thành viên. Mặc dù RCEP không thể giải quyết tất cả các vấn đề, nhưng nó có thể hoạt động như một kênh liên lạc quan trọng để duy trì chế độ thương mại dựa trên quy tắc.
ASEAN đã thành công trong việc tận dụng 'Phương thức ASEAN' để hội nhập kinh tế sâu rộng hơn. RCEP có thể tận dụng tối đa điều tương tự hay không phụ thuộc vào sự tham gia tích cực của các thành viên, đặc biệt là các thành viên ngoài ASEAN. Trong khi tranh chấp Mỹ - Trung và căng thẳng địa chính trị không có dấu hiệu giảm bớt, Đông Á vẫn phải duy trì sự năng động về kinh tế của mình. Các thành viên RCEP, đặc biệt là các cường quốc trung gian tiếp tục khai thác sức mạnh của cách tiếp cận dựa trên quy tắc.
Việt Dũng
Nguồn Báo Công Thương