Áp lực trừng phạt phương Tây đang thúc đẩy Nga và Trung Quốc xích lại gần nhau, mở ra một trục năng lượng chiến lược mới trên bản đồ toàn cầu.
Căng thẳng phương Tây và động lực thúc đẩy hợp tác Nga-Trung
Hiện nay, truyền thông và dư luận quốc tế đang tập trung vào các cuộc đàm phán giữa Nga và Mỹ về khả năng đạt được một thỏa thuận hòa bình liên quan đến cuộc xung đột Ukraine. Tuy nhiên, chính xác hơn là cần nhìn nhận đây như một cuộc đối thoại chiến lược giữa Nga và phương Tây nói chung, trong đó Trung Quốc đóng vai trò không thể thiếu. Nhiều ý kiến cho rằng, mối lo ngại về sự xích lại gần nhau giữa Moscow và Bắc Kinh đang trở thành một trong những động lực quan trọng thúc đẩy Mỹ tìm cách khôi phục quan hệ với Nga.
Năng lượng trở thành một trong những trụ cột chính trong quan hệ hợp tác Nga – Trung Quốc. Ảnh: RIA Novosti
Washington duy trì quan điểm rõ ràng: Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh toàn cầu chính và việc kìm hãm sự phát triển của nước này là ưu tiên chiến lược. Điều này thể hiện qua các lệnh trừng phạt công nghệ nhắm vào các công ty Trung Quốc và các biện pháp hạn chế nền kinh tế Trung Quốc. Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát cho rằng, các lệnh trừng phạt áp dụng lên Nga, thay vì làm suy yếu nước này, lại thúc đẩy sự hợp tác năng lượng giữa Nga và Trung Quốc, từ đó củng cố nền kinh tế Trung Quốc.
Ngành năng lượng là minh chứng điển hình cho mối quan hệ này. Vào ngày 25/11, Diễn đàn Doanh nghiệp năng lượng Nga-Trung lần thứ 7 đã diễn ra tại Bắc Kinh, nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của hợp tác năng lượng song phương. Theo Tổng Giám đốc điều hành Rosneft Igor Sechin, hợp tác Nga-Trung mang tính cùng có lợi trên hầu hết các lĩnh vực năng lượng, từ dầu mỏ đến khí đốt, và đã được thiết lập từ lâu trước khi các lệnh trừng phạt áp dụng từ năm 2022.
Lịch sử hợp tác năng lượng giữa hai nước cho thấy mức độ gắn kết sâu sắc: Trung Quốc trở thành nước nhập khẩu dầu ròng từ năm 1995, khi nhu cầu năng lượng gia tăng, các hợp đồng cung cấp hydrocarbon từ Nga và thỏa thuận xây dựng nhà máy điện hạt nhân đã nhanh chóng được ký kết. Đường ống dẫn dầu ESPO, đưa dầu Nga tới Trung Quốc, được khai trương vào 28/12/2009, sau đó được bổ sung bằng tuyến vận chuyển qua Kazakhstan. Trong lĩnh vực khí đốt, từ năm 2007, mức tiêu thụ vượt quá sản lượng nội địa, dẫn tới việc ký hợp đồng cung cấp khí đốt qua đường ống Power of Siberia vào tháng 5/2014, với công suất thiết kế 38 tỷ mét khối mỗi năm dự kiến đạt vào năm 2025.
Sự hợp tác năng lượng không chỉ đáp ứng nhu cầu năng lượng của Trung Quốc, mà còn hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, khi các nhà sản xuất nước này có thể mở rộng sản xuất, thậm chí phục vụ thị trường Nga. Tổng Giám đốc điều hành Rosneft Igor Sechin nhấn mạnh rằng, mối quan hệ hợp tác Nga-Trung có tính bổ sung, hỗ trợ lẫn nhau: Nga cung cấp nguồn năng lượng ổn định, giúp Trung Quốc tăng sản lượng; ngược lại, sự phát triển kinh tế của Trung Quốc cũng tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu sang Nga.
Giới phân tích nhận định, các lệnh trừng phạt phương Tây đang đóng vai trò thúc đẩy thêm quá trình này. Khi Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) từ chối nhập khẩu dầu mỏ và khí đốt từ Nga, Trung Quốc trở thành thị trường thay thế, vừa đảm bảo nguồn cung vừa tận dụng được giá cả thuận lợi. Việc Nga bị loại khỏi thị trường khí đốt châu Âu, thông qua đóng cửa các đường ống và liệt kê dự án LNG vào danh sách Các quốc gia được Chỉ định đặc biệt (SDN) của Mỹ, đã dẫn đến việc Nga và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn.
Chính trị, áp lực trừng phạt và tam giác địa chính trị
Trước đây, hợp tác Nga-Trung chủ yếu dựa trên lợi ích kinh tế. Hiện nay, các yếu tố chính trị và áp lực từ bên ngoài đã làm tăng cường mối quan hệ này. Nga phải củng cố liên minh để đối phó với các lệnh trừng phạt, trong khi Trung Quốc cũng chịu áp lực buộc phải lựa chọn những nhà cung cấp năng lượng đáng tin cậy, thay vì chiến lược đa dạng hóa tối đa nguồn cung.
Thế tam giác chiến lược Mỹ - Nga - Trung Quốc đang có những chuyển động sâu sắc. Ảnh: GI
Trong bối cảnh này, việc Mỹ và đồng minh từ chối cung cấp năng lượng cho Trung Quốc theo yêu cầu Washington vô tình tạo cơ hội cho Nga củng cố vị thế của mình. Báo cáo của Rosneft nhấn mạnh vai trò chiến lược của Nga trong việc đảm bảo “nhu cầu năng lượng” của Trung Quốc, đồng thời gửi thông điệp rõ ràng tới phương Tây về tầm quan trọng của sự hợp tác này.
Trong bối cảnh tam giác địa chính trị Mỹ - Nga - Trung, Nga có thể tận dụng lợi ích và nỗi sợ hãi của các bên còn lại để nâng cao vị thế chiến lược của mình. Sự xích lại gần nhau của Moscow và Bắc Kinh không chỉ là kết quả của các lợi ích kinh tế thuần túy, mà còn là hệ quả trực tiếp từ áp lực trừng phạt của phương Tây. Việc nhận thức đúng vai trò của Nga trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu giúp Trung Quốc bảo đảm chiến lược năng lượng dài hạn, đồng thời tạo ra một bàn đạp ngoại giao quan trọng trong quan hệ với các cường quốc khác.
Như nhiều nhà phân tích khẳng định, trong bối cảnh hiện nay, hợp tác năng lượng Nga - Trung không còn là vấn đề kinh tế đơn thuần, mà đã trở thành một yếu tố chiến lược trong tam giác địa chính trị Mỹ - Nga - Trung. Các lệnh trừng phạt phương Tây, thay vì làm suy yếu Nga, lại thúc đẩy sự gắn kết giữa Moscow và Bắc Kinh, đồng thời củng cố an ninh năng lượng và vị thế kinh tế của Trung Quốc. Mối quan hệ này phản ánh cách các quốc gia thích ứng trước áp lực quốc tế, tận dụng cơ hội từ những thay đổi trong thị trường toàn cầu và các động lực chính trị. Trong tương lai gần, sự chủ động trong chiến lược hợp tác năng lượng và khả năng điều chỉnh trước các áp lực địa chính trị sẽ tiếp tục quyết định vị thế và ảnh hưởng của Nga và Trung Quốc trên bản đồ toàn cầu.
Hùng Lâm /Nhà báo và Công luận