Cộng đồng quốc tế đã kỳ vọng nhiều hơn vào cuộc điện đàm thứ hai giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ và Nga so với cuộc điện đàm đầu tiên. Điều này được thúc đẩy bởi sự lạc quan trong mối quan hệ Mỹ-Nga và diễn biến các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ukraine tại Ả Rập Xê Út.
Những "đòn nắn gân" của Tổng thống Mỹ
Chỉ ít tháng sau khi lên nắm quyền, Tổng thống Donald Trump đã chứng minh được sự linh hoạt trong việc điều chỉnh mối quan hệ giữa đồng minh và đối thủ. Việc rút lại sự hỗ trợ cho Ukraine một cách đột ngột và dứt khoát của ông Trump đã khiến giới lãnh đạo ở Kiev và châu Âu đứng ngồi không yên, và bắt đầu thể hiện sự đồng tình với lập trường của Mỹ. Đây rõ ràng là đòn nắn gân có sức nặng của Mỹ, bởi vẫn chưa có thông tin nào cho thấy Kiev sẽ bị cắt đứt hoàn toàn khỏi sự hỗ trợ của Mỹ.
Nhà Trắng quyết định gây sức ép giới lãnh đạo Ukraine theo cách truyền thống, tức là với tác động truyền thông tối đa, định vị các cuộc đàm phán diễn ra với Ukraine là tiến triển quan trọng nhất trong vấn đề giải quyết hòa bình. Do đó, đề xuất ngừng bắn trong 30 ngày được coi là một bước đột phá ngoại giao.
Song đối với Nga, xét đến sự suy yếu của hệ thống phòng thủ Ukraine tại Kursk và cục diện chiến sự chung có lợi cho quân đội Nga, Moscow có lý do để từ chối lệnh ngừng bắn tạm thời.
Tuy nhiên, truyền thông phương Tây ngay lập tức lan truyền luận điểm rằng, việc giải quyết xung đột gần như đã đạt được và giờ đây số phận của các cuộc đàm phán nằm trong tay giới lãnh đạo Nga - nếu sáng kiến được chấp nhận, chiến tranh sẽ kết thúc, nhưng nếu không, Nga phải là bên chịu trách nhiệm.
Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: RIA
Có ý kiến cho rằng, sáng kiến của Mỹ và toàn bộ quá trình đàm phán là một sự khiêu khích đối với Nga. Tuy nhiên, phản ứng của chính quyền Nga đối với những diễn biến này lại tỏ ra khá nhẹ nhàng cho dù biết đang bị đẩy vào thế khó xử. Điều này cho thấy Moscow đang coi quá trình đàm phán này là nghiêm túc và mong đợi những lời giải thích chi tiết từ những người đồng cấp Mỹ trong một cuộc trò chuyện sâu sắc, xây dựng.
Những kết quả ban đầu
Với hành trang này, các bên đã tiến tới một cuộc điện đàm thứ hai ở cấp độ cao nhất. Cộng đồng quốc tế kỳ vọng và truyền thông thế giới cũng đánh giá đây là bước ngoặt cho tiến trình hòa bình Ukraine. Nhưng nếu tách cuộc điện đàm này khỏi phạm vi đưa tin của giới truyền thông, có thể khẳng định cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo trở thành cột mốc quan trọng khác trên con đường phức tạp và quanh co hướng tới bình thường hóa quan hệ Mỹ-Nga và việc giải quyết xung đột ở Ukraine.
Kết quả của các cuộc đàm phán có thể coi là thành công. Lệnh ngừng bắn toàn diện kéo dài 30 ngày được thay thế bằng lệnh hoãn tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng trong 30 ngày. Điều này có lợi cho cả hai bên trong cuộc xung đột và nhạy cảm về mặt chính trị xét đến vấn đề an ninh của Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia.
Washington có lý do để nói về một thành công nữa mà họ đang nỗ lực thúc đẩy trên còn đường đi đến giải pháp cuối cùng, còn Nga tìm được cơ hội để trốn tránh lệnh ngừng bắn toàn diện mà Washington tích cực áp đặt trong những ngày trước đó, nhưng rõ ràng là bất lợi cho Nga. Đáng chú ý là sáng kiến này cũng đã được Ukraine lên tiếng trước đó - có vẻ như chính quyền Kiev không bị gạt bên lề cuộc chơi và các đề xuất của họ được ủng hộ.
Tận dụng mọi kênh ngoại giao, kể cả thể thao
Một điểm đáng chú ý khác là đồng thuận giữa hai nhà lãnh đạo về việc tổ chức trận đấu khúc côn cầu giữa NHL (Mỹ) và KHL (Nga). Một số nhà quan sát coi đây là sáng kiến khá thứ yếu so với các vấn đề chính trị chính.
Tuy nhiên, không nên đánh giá thấp ngoại giao thể thao. Lịch sử đã có những bài học về hoạt động ngoại giao bóng bàn đi kèm với việc bình thường hóa quan hệ Trung-Mỹ vào những năm 1970, hoặc trận đấu bóng đá giữa đội tuyển Liên Xô và Trung Quốc diễn ra trước chuyến thăm Trung Quốc của Mikhail Gorbachev vào năm 1989.
Từ chính sách ngoại giao khúc côn cầu Mỹ-Nga, có thể lưu ý 2 khía cạnh quan trọng. Đầu tiên, hoạt động thể thao chung phản ánh sự thay đổi trong suy nghĩ của Nhà Trắng liên quan đến các cuộc đàm phán về Ukraine. Từ tham vọng về một thỏa thuận nhanh chóng, có thể trở thành một quá trình chính trị phức tạp, đòi hỏi phải được thực hiện liên tục.
Chính quyền ông Trump, mong muốn xây dựng hình ảnh của mình dựa trên những thành công trong vấn đề Ukraine, cần phải trình bày trước công chúng những trận đấu khúc côn cầu, ở một mức độ nào đó, làm lu mờ đi sự thiếu tiến triển nhanh chóng về vấn đề Ukraine, phản ánh nhận thức của giới lãnh đạo Mỹ về thời gian có thể kéo dài của quá trình này. Thứ hai, điều này cho thấy ý chí chính trị liên tục của Washington trong việc bình thường hóa quan hệ Mỹ-Nga và sự sẵn sàng tìm kiếm sự hỗ trợ phù hợp cho vấn đề này, ngay cả trong lĩnh vực ngoại giao thể thao.
Bên cạnh vấn đề Ukraine, cuộc điện đàm kéo dài 2,5 giờ giữa hai nhà lãnh đạo còn tập trung thảo luận nhiều vấn đề rộng hơn, bao gồm các vấn đề hợp tác kinh tế, mở đường cho việc nới lỏng các lệnh trừng phạt mà nhiều người Nga mong đợi và sự trở lại của các công ty phương Tây, chủ yếu là các công ty Mỹ, vào thị trường Nga.
Điều đáng chú ý là tại Đại hội của Liên minh các nhà công nghiệp và doanh nhân Nga, diễn ra ngay trước thềm cuộc điện đàm, Tổng thống Vladimir Putin đã giành một phần đáng kể bài phát biểu của mình cho vấn đề này - làm thế nào nền kinh tế Nga sẽ tồn tại sau khi bình thường hóa quan hệ kinh tế với phương Tây.
Con đường dài phía trước
Sẽ quá lạc quan khi nói về việc khôi phục hoàn toàn quan hệ Mỹ-Nga trong tương lai gần. Đầu tiên, cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo chỉ là một phần của quá trình dài, phức tạp. Thứ hai, không có cuộc trò chuyện hay liên lạc nào ở cấp cao nhất có thể thay đổi được thực tế là quan hệ Mỹ-Nga vẫn mang tính cạnh tranh.
Hai nước vẫn coi nhau là đối thủ với nhiều mâu thuẫn địa chính trị ở châu Âu, Bắc Cực và không gian hậu Xô Viết. Cuộc cạnh tranh chiến lược giữa hai nước vẫn tiếp diễn. Chính quyền ông Trump, bất chấp những thông tin về việc cắt giảm chi tiêu quốc phòng, vẫn chưa chính thức từ bỏ việc triển khai các hệ thống tên lửa tầm trung ở Đức, hiện đại hóa tiềm năng hạt nhân, hoặc thậm chí là cắt giảm viện trợ quân sự cho Ukraine.
Trong khi đó, Nga vẫn sẽ dành nguồn lực đáng kể để phát triển tiềm lực quân sự của mình. Cuối cùng, một trong những quy tắc tương tác giữa Moscow và Washington từ nhiều năm qua vẫn là xu hướng không thay đổi: mỗi chính quyền Mỹ đều bắt đầu quan hệ với Nga “trong tình trạng tốt” và kết thúc “trong tình trạng tồi tệ”, phá hủy mọi thành tựu trước đó.
Rõ ràng, cộng đồng quốc tế đang kỳ vọng những thay đổi của chính quyền Tổng thống Donald Trump có thể cải thiện quan hệ Mỹ-Nga. Sự chung sống giữa các cường quốc, ngay cả khi mang tính cạnh tranh, vẫn thoải mái hơn nhiều so với sự đối đầu gay gắt.
Hùng Anh /Nhà báo và Công luận