Theo các chuyên gia quốc tế, Ukraine đang đối mặt với áp lực chấp nhận một thỏa thuận tồi tệ với Nga, vì tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump sẽ thực hiện lời hứa chấm dứt chiến tranh. Năm 2025 đang trở thành năm mang tính quyết định đối với Ukraine.
Nga đang đạt được những thành quả đáng kể trong cuộc chiến với Ukraine. Nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump đang đến gần, người đã cam kết chấm dứt chiến tranh “chỉ trong một ngày”. Một số chuyên gia tin rằng, vì các lý do này, rất có thể Ukraine và châu Âu sẽ cần phải chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh kéo dài.
“Donald Trump, với chính sách khó lường về hỗ trợ quân sự cho Kiev và cách chấm dứt chiến tranh, sẽ là thách thức lớn nhất”, Justyna Gotkowska, phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phương Đông, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Warsaw, cho biết trong một bài xã luận.
Sau hơn 1.000 ngày chiến tranh, Ukraine đang thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng, trong khi Điện Kremlin đã đẩy mạnh tấn công vào các thành phố và cơ sở hạ tầng năng lượng của Kiev. Gần 1/5 lãnh thổ của Ukraine hiện đang bị lực lượng Nga kiếm soát.
Người đứng đầu quân đội Ukraine, Oleksandr Syrskyi, đã thừa nhận trên ứng dụng nhắn tin Telegram rằng quân đội Nga đang có những bước tiến đáng kể ở khu vực Donetsk phía đông. Khu vực Pokrovsk, một chốt chặn quan trọng của Ukraine cũng đang lung lay.
Trước lễ nhậm chức của Donald Trump vào ngày 20/1, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky được cho là đang “đi trên dây” trong vấn đề ngoại giao.
Ann Dailey, nhà nghiên cứu chính sách tại RAND Corporation, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại California, cho biết: “Thách thức lớn của Zelensky hiện nay là đảm bảo tiếp tục sự hỗ trợ quân sự của Hoa Kỳ cho Ukraine”.
Là nước hậu thuẫn quân sự quan trọng nhất của Ukraine, Hoa Kỳ đã cung cấp cho Kiev gần 61,4 tỷ đô la viện trợ quân sự. Mới nhất, Nhà Trắng đã cam kết hỗ trợ thêm 2,5 tỷ đô la cho Ukraine, một động thái có thể là bước đi cuối cùng mà chính quyền Biden thực hiện.
Ngược lại, Donald Trump bày tỏ quan điểm không ủng hộ cuộc chiến của Kiev chống lại Nga.
Trong một cuộc phỏng vấn với Kristen Welker của NBC hồi đầu tháng này, tổng thống đắc cử Hoa Kỳ cho biết Ukraine “có thể” sẽ nhận được ít viện trợ quân sự hơn sau khi ông nhậm chức, đồng thời cho rằng châu Âu nên hỗ trợ ở mức tương đương với Hoa Kỳ.
“Chúng ta phải chi 350 tỷ đô la và châu Âu chi 100 tỷ đô la. Tại sao châu Âu lại không chịu như chúng ta?” ông nói. “Điều duy nhất nên xảy ra là châu Âu... phải cân bằng.” “Chiến tranh với Nga quan trọng hơn đối với châu Âu so với chúng ta”, ông nói thêm.
Donald Trump đã thận trọng không tiết lộ về kế hoạch chấm dứt chiến tranh của mình, mặc dù người mà ông chọn làm đặc phái viên Hoa Kỳ tại Ukraine, Keith Kellogg, đã trình một kế hoạch hòa bình vào tháng 4, bao gồm việc gây áp lực lên cả hai bên bằng cách cắt viện trợ quân sự cho Ukraine nếu nước này không đồng ý đàm phán và mở rộng viện trợ vũ khí cho Kiev nếu Moscow từ chối ngồi vào bàn đàm phán. Donald Trump cũng chỉ trích Ukraine sau khi nước này phóng tên lửa vào lãnh thổ Nga.
Trong khi đó, những tuần gần đây, các trợ lý của Donald Trump đã nỗ lực thúc đẩy một lệnh ngừng bắn với điều kiện Kiev hoãn tư cách thành viên NATO trong 20 năm, đổi lấy việc phương Tây tiếp tục cung cấp vũ khí và triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu để giám sát lệnh ngừng bắn.
Nhưng một số chuyên gia cho rằng điều này chỉ khiến Điện Kremlin tiếp tục nỗ lực của mình trong cuộc chiến.
Kristi Raik, phó giám đốc Trung tâm Quốc phòng và An ninh Quốc tế, cho biết trong một bài xã luận: “Mối lo ngại lớn nhất là Ukraine sẽ phải chịu áp lực chấp nhận một thỏa thuận tồi tệ với Nga, vì Donald Trump sẽ rất muốn thực hiện lời hứa chấm dứt chiến tranh”.
Hoàn cảnh thay đổi, các tuyên bố công khai của Zelensky cũng đã thay đổi, hiện tập trung nhấn mạnh nhu cầu về an ninh lâu dài hơn là kiểm soát lãnh thổ. Không cởi mở với những nhượng bộ đau đớn, tổng thống Ukraine đã ra tín hiệu sẵn sàng đàm phán để chấm dứt chiến tranh.
Sự thay đổi này diễn ra sau khi lực lượng Ukraine thừa nhận khó có thể đẩy lui quân đội Nga khỏi vùng lãnh thổ bị chiếm giữ, bao gồm bán đảo Crimea và một số khu vực miền đông Ukraine mà Moscow đã chiếm giữ trong một thập kỷ.
Trong khi đó, tổng thống Nga Putin đã thực hiện một hành động được xem như chiến thắng. Trong cuộc họp báo cuối năm theo truyền thống vào ngày 19/12, ông cho biết lực lượng Nga đang “tiến triển” trên chiến trường và “năng lực phòng thủ của Nga là cao nhất thế giới”. Tuy nhiên, ông cho biết sẽ “sẵn sàng tham gia” vào các cuộc đàm phán hòa bình với Ukraine, với lưu ý “chính trị là nghệ thuật thỏa hiệp”.
Putin nhắc đến các cuộc đàm phán hòa bình năm 2022 được tổ chức giữa hai nước tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, nơi dự thảo thỏa thuận được thảo luận liên quan đến việc Điện Kremlin nắm quyền kiểm soát khu vực Crimea và Donbas, trong khi Ukraine từ bỏ kế hoạch gia nhập NATO và cắt giảm quân đội. Cuộc đàm phán đó đã thất bại khi cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau.
Natia Seskuria, thành viên cộng tác tại RUSI, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại London, cho biết: “Putin đặc biệt nhấn mạnh Nga là một bên hành động lý trí khi sẵn sàng chấp nhận lệnh ngừng bắn theo các điều khoản của riêng mình và cáo buộc phía Ukraine phá hoại thỏa thuận trước đó”.
Nhưng với những gì đang diễn ra, Nga đang đàm phán ở thế mạnh thay vì thế yếu và nước này kỳ vọng sẽ nhận được sự nhượng bộ từ Ukraine với sự giúp đỡ của chính quyền Donald Trump.
Khái niệm đàm phán của Nga “rất khác”, Dailey của RAND Corporation cho biết. Putin đã nhiều lần lên tiếng rằng việc hoãn tư cách thành viên NATO của Ukraine là không đủ đối với Moscow. Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov cũng nhấn mạnh lại lập trường của tổng thống Nga, nói rằng sẽ không xem xét các kế hoạch được cho là do nhóm của Donald Trump đưa ra.
“Chúng tôi không hài lòng với các đề xuất do đại diện nhóm của tổng thống đắc cử Hoa Kỳ đưa ra về việc hoãn tư cách thành viên NATO của Ukraine trong 20 năm, cũng như đưa lực lượng gìn giữ hòa bình của Anh và châu Âu vào Ukraine”, Lavrov nói với hãng thông tấn nhà nước Nga TASS.
Bộ trưởng ngoại giao Nga cho biết: “Sự mở rộng lâu dài của NATO là một trong những nguyên nhân chính gây ra cuộc khủng hoảng Ukraine, nên việc đảm bảo vị thế không liên kết của Ukraine là một trong những mục tiêu của hoạt động quân sự đặc biệt cần phải đạt được”.
Ngay cả khi Donald Trump cố gắng khôi phục quan hệ giữa Hoa Kỳ và Nga sau khi nhậm chức, ông sẽ phải “bơi ngược dòng” do có sự đồng thuận của lưỡng đảng tại Hoa Kỳ về vấn đề Nga - điều này “không hề đơn giản”, Lavrov nói thêm.
Dailey cho biết sẽ là “ngu ngốc” khi nghĩ rằng “bạn có thể tham gia đàm phán với Nga và tin rằng bạn sẽ nhận được bất kỳ nhượng bộ nào mà bạn không buộc họ phải nhượng bộ bằng vũ lực”. Nói một cách đơn giản, Nga hiện đang có lợi thế về cả quân sự lẫn chính trị. Bà nói thêm: “Với thực tế hiện nay, tôi nghĩ Nga sẽ không nhượng bộ nhiều”.
Sự lo lắng của Ukraine được nhấn mạnh bởi các điều khoản có vẻ thân thiện giữa các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Nga.
Trong khi Zelensky thúc đẩy việc gia nhập NATO như một điều kiện cần thiết để bảo vệ Ukraine khỏi các cuộc xâm lược trong tương lai, mong muốn của Kiev dường như không thể đạt được ở cả Hoa Kỳ và Châu Âu, nơi các nhà lãnh đạo có sự chia rẽ về những cam kết an ninh mà họ có thể đưa ra cho Keiv.
Zelensky đã nhiều lần tuyên bố rằng Ukraine cần sự hỗ trợ rõ ràng từ Hoa Kỳ cùng với các bảo đảm của châu Âu. “Điều rất quan trọng đối với chúng tôi là có cả hai bên cùng tham gia: Hoa Kỳ và châu Âu,” ông phát biểu trong các cuộc đàm phán gần đây được tổ chức tại Brussels.
TD - MD /Báo Thanh Hoá