Xuất khẩu thủy sản 11 tháng năm 2025 cán mốc 10,38 tỷ USD. Tuy nhiên, ngành đang đối mặt với thiên tai, dịch bệnh và biến động thị trường, đòi hỏi tái cấu trúc bền vững.
Thị trường lớn giữ đà tăng trưởng
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu thủy sản tháng 11/2025 ước đạt 1,05 tỷ USD, đưa lũy kế 11 tháng đạt 10,38 tỷ USD, tăng 13,2% so với cùng kỳ năm trước. Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nhật Bản vẫn là ba thị trường tiêu thụ lớn nhất, chiếm thị phần lần lượt 20,2%, 17,6% và 15%. Giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc tăng 33,7%, Mỹ tăng 7,5%, Nhật tăng 10,5%. Trong nhóm 15 thị trường lớn, Brazil tăng mạnh nhất với 37,4%, trong khi Nga giảm 3,6%.
Xuất khẩu thủy sản tháng 11/2025 ước đạt 1,05 tỷ USD, đưa lũy kế 11 tháng đạt 10,38 tỷ USD, tăng 13,2% so với cùng kỳ năm trước. Ảnh minh họa
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định, kết quả xuất khẩu 11 tháng là bước tiến quan trọng. Dù quý III ghi nhận dấu hiệu chững lại do thuế đối ứng, các nhóm sản phẩm chủ lực vẫn duy trì sức bật tốt, tạo nền tảng để xuất khẩu cả năm cán mốc 11 tỷ USD.
Ngành thủy sản Việt Nam đã vượt qua những rào cản khó khăn, giữ được sự tăng trưởng bền vững nhờ các giải pháp về quản lý vùng nuôi, chế biến và tiếp cận thị trường quốc tế.
Bên cạnh kết quả xuất khẩu khả quan, ngành thủy sản vẫn đối diện rủi ro lớn từ thiên tai, dịch bệnh và yếu tố thị trường. Ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, thiệt hại do thiên tai cuối năm vừa qua gây hậu quả nghiêm trọng. Nhiều vùng nuôi mất trắng hạ tầng, con giống và vật tư. Điều này tác động trực tiếp tới kế hoạch sản xuất đầu năm 2026, đặc biệt với các đối tượng có chu kỳ nuôi dài như tôm hùm, cá biển giá trị cao.
Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) vừa công bố báo cáo đánh giá tác động của thiên tai lên ngành nông nghiệp, trong đó nhấn mạnh những rủi ro nghiêm trọng đối với thủy sản và nuôi trồng thủy sản. Trong ba thập kỷ qua, thiệt hại ngành thủy sản ước hàng tỷ USD, hơn một nửa xảy ra trong 10 năm gần đây. FAO khuyến nghị ứng dụng chuyển đổi số, IoT, trí tuệ nhân tạo, blockchain để quan trắc môi trường, ghi nhận thiệt hại, hỗ trợ phục hồi, đồng thời lồng ghép rủi ro khí hậu vào chính sách thủy sản và phát triển cảnh báo sớm.
Đòn bẩy tăng trưởng từ sản xuất bền vững và chuỗi giá trị
Theo báo cáo Triển vọng Nuôi trồng Thủy sản Toàn cầu 2026 của Rabobank, sản lượng toàn ngành dự báo tăng, giá ổn định hoặc cao, chi phí nuôi thấp. Cá chép dự kiến tăng 6%, cá vược và cá tráp biển 4%, tôm và cá rô phi 3%, cá tra và cá hồi 2%. Với mặt hàng tôm, nhu cầu châu Âu tăng hơn 10% năm 2025, nhưng dự kiến giảm năm 2026 do thuế nhập khẩu và chính sách tích trữ. Trong khi đó, sản lượng cá tra toàn cầu dự kiến vượt 4,1 triệu tấn, Việt Nam đạt gần 2 triệu tấn, tăng trưởng 2% năm 2026. Tuy nhiên, căng thẳng thương mại và thuế nhập khẩu Mỹ vẫn là yếu tố ảnh hưởng ngắn hạn.
Rabobank cũng nhận định, ngành đang cải thiện nhờ kỳ vọng thị trường mạnh, giá thức ăn thấp, điều kiện kinh tế thuận lợi. Việc áp dụng các biện pháp bền vững tăng nhanh, tỷ lệ nhà sản xuất cải thiện phúc lợi động vật từ 59% lên 79%, 72% giảm tác động môi trường. Nhà sản xuất tuân thủ tiêu chuẩn bền vững được đền đáp bằng giá cao hơn.
Khảo sát mới của Liên minh Nuôi trồng Thủy sản Toàn cầu (GSA) cho thấy, người tiêu dùng Trung Quốc quan tâm hải sản chứng nhận và sẵn sàng trả giá cao hơn, hiện chỉ 500.000 tấn trong tổng 60,8 triệu tấn thủy sản nuôi được chứng nhận BAP.
Về mặt hàng, thị trường tôm đông lạnh toàn cầu dự báo tăng từ 18,742 triệu USD năm 2025 lên 32,847 triệu USD năm 2035, tương đương mức tăng 75,3% trong 10 năm, CAGR 5,8%. Xu hướng tiêu dùng thực phẩm tiện lợi, nhu cầu protein cao, mở rộng nuôi trồng và công nghệ chế biến hiện đại đang thúc đẩy tăng trưởng. Đây là cơ hội lớn cho tôm Việt Nam nâng cao giá trị xuất khẩu.
Tuy nhiên, ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú nhận định, khó khăn lớn nhất là quy hoạch vùng nuôi chưa hợp lý, dẫn đến dịch bệnh phức tạp, giá thành cao, thậm chí cao hơn 30% so với Ấn Độ và gấp đôi Ecuador, ảnh hưởng năng lực cạnh tranh. Nếu giải quyết được dịch bệnh và quy hoạch vùng nuôi hợp lý, con tôm Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên dẫn đầu thế giới.
Trong bối cảnh này, ông Nhữ Văn Cẩn cho hay, ngành thủy sản Việt Nam đang đẩy mạnh tái cấu trúc không gian sản xuất thích ứng biến đổi khí hậu, rà soát quy hoạch vùng nuôi, điều chỉnh mật độ thả nuôi, hạn chế phát triển tự phát, giảm ô nhiễm và rủi ro thiên tai. Đầu tư hạ tầng vùng nuôi trọng điểm, hệ thống quan trắc tự động, ứng dụng công nghệ số, tự động hóa giám sát môi trường, thay thế vật liệu lồng bè truyền thống bằng vật liệu bền vững được khuyến khích nhằm tăng khả năng chống chịu.
Bên cạnh đó, phát triển mô hình chuỗi giá trị, tăng liên kết doanh nghiệp, hợp tác xã và người nuôi, cân đối cung - cầu, chia sẻ rủi ro và nâng cao sức chống chịu toàn chuỗi được xác định là trọng tâm. Ngành cũng đề xuất chính sách bảo hiểm rủi ro nuôi biển, tạo “tấm đệm” tài chính trước biến động thiên tai ngày càng phức tạp.
Mặc dù năm 2026 dự báo không bùng nổ như 2025, ngành thủy sản toàn cầu hướng tới ổn định, đa dạng hóa sản phẩm, phát triển bền vững, tái cân bằng dòng chảy thương mại và đầu tư vào thủy sản cao cấp. Tuy nhiên, bất ổn địa kinh tế, chính trị trên thị trường thế giới, cũng như sự cạnh tranh từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia là những thách thức cần theo dõi.
“Doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động tái cơ cấu thị trường, phát triển sản phẩm giá trị gia tăng, đầu tư công nghệ chế biến và nâng tiêu chuẩn bền vững để duy trì tăng trưởng dài hạn”, bà Lê Hằng, Phó Tổng thư ký VASEP khuyến nghị.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, từ nay đến hết tháng 12 cần duy trì đà tăng trưởng, đồng thời chuẩn bị tốt cho quý I/2026, giai đoạn “khởi đầu nhưng cũng là về đích” của cả năm.
“Thiên tai khốc liệt bộc lộ rõ các điểm yếu trong tổ chức sản xuất thủy sản. Nhưng từ khó khăn, các giải pháp căn cơ, dài hạn đang dần được định hình, hướng tới nền sản xuất an toàn, thích ứng và bền vững hơn”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định.
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 11 tháng năm 2025, sản lượng thủy sản ước đạt 9.049,6 nghìn tấn, tăng 2,9%, trong đó cá đạt 6.362,4 nghìn tấn, tăng 2,6%; tôm đạt 1.413,9 nghìn tấn, tăng 5,5%.
Nguyễn Hạnh /Báo Công Thương