Từ lâu, cây bưởi với giá trị kinh tế cao đã được coi như loại ''cây vàng'' trên vùng đất Đoan Hùng, bởi vậy những vườn bưởi ngày càng được người dân địa phương quan tâm đầu tư, chăm sóc. Một số hợp tác xã (HTX ) trên địa bàn huyện đã tìm cách chế biến và đưa ra thị trường nhiều sản phẩm từ bưởi với những công dụng khác nhau, góp phần gia tăng giá trị kinh tế cho cây bưởi.
Lãnh đạo xã Tây Cốc, huyện Đoan Hùng trao đổi với hộ trồng bưởi về đầu tư thâm canh, nâng cao chất lượng quả bưởi.
Đa dạng hóa sản phẩm từ bưởi
Toàn huyện Đoan Hùng hiện có trên 2.700ha trồng bưởi, trong đó có hơn 1.400ha bưởi đặc sản, tập trung nhiều tại các xã: Chí Đám, Bằng Luân, Hùng Xuyên, Hợp Nhất, Vân Đồn, Tây Cốc… Sản lượng bưởi quả có sự tăng trưởng rõ rệt từ 11.000 tấn (năm 2016) lên 29.000 tấn (năm 2022), giá trị sản phẩm ước đạt 350 tỉ đồng. Bình quân mỗi ha bưởi cho thu nhập cao gấp sáu lần trồng lúa và gấp 30 lần trồng cây lâm nghiệp, gấp năm lần trồng chè. Giá trị sản phẩm mang lại từ cây bưởi đặc sản tăng trên 5%/năm, đóng góp quan trọng vào tốc độ tăng trưởng nông, lâm nghiệp của huyện. Đến nay, toàn huyện đã có trên 105ha bưởi được cấp giấy chứng nhận VietGAP, gần 1.050ha đủ điều kiện đạt tiêu chuẩn sản xuất thực hành nông nghiệp tốt (GAP), có 269ha được cấp mã số vùng trồng...
Mặc dù hàng năm phần lớn lượng bưởi quả được tiêu thụ rộng trên thị trường song vẫn còn một số bưởi quả không đạt tiêu chuẩn bị bỏ lại. Thực trạng đó đã đặt ra cho địa phương và những người tâm huyết với bưởi Đoan Hùng bài toán làm sao tận dụng hết giá trị của cây bưởi nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế để cây bưởi phát triển ổn định, bền vững.
Được thành lập từ cuối năm 2021 với tiền thân là tổ hợp tác sản xuất, kinh doanh bưởi Bằng Luân, HTX dịch vụ sản xuất và kinh doanh bưởi đặc sản Bằng Luân, xã Bằng Luân hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực trồng trọt, dịch vụ, hỗ trợ, tư vấn khoa học kỹ thuật nông nghiệp. HTX là một trong những đơn vị tiên phong nghiên cứu và đưa ra thị trường các sản phẩm như mứt bưởi, cùi bưởi sấy khô, tinh dầu bưởi… Ông Nguyễn Tấn Oanh- Giám đốc HTX chia sẻ: “Là người trồng bưởi, khi thấy phụ phẩm bị bỏ đi tôi luôn nghĩ cách làm sao để tận dụng hết các phụ phẩm đó để nâng cao thu nhập. Qua tìm hiểu, thấy được thị trường có nhu cầu về hoa, quả non khá cao nên chúng tôi đã thử nghiệm cung cấp cho thị trường Hà Nội, được khách hàng đón nhận. Đối với những mã bưởi xấu, khó tiêu thụ khi thu hoạch, chúng tôi đã thành công trong việc làm ra sản phẩm cùi bưởi sấy khô, mứt vỏ bưởi… giúp người trồng bưởi tăng thêm nguồn thu so với trước”.
Hiện huyện Đoan Hùng có 14 HTX tham gia vào quy trình sản xuất, kinh doanh sản phẩm từ cây bưởi. Các HTX đã chủ động, tích cực trong việc liên kết với các hộ dân để hình thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung, đảm bảo nguồn nguyên liệu đầu vào đạt chất lượng phục vụ cho hoạt động sản xuất.
Theo những người trồng bưởi cho biết, ngay từ khi mới ra hoa, người trồng bưởi đã phải lựa chọn để bỏ bớt một số hoa giúp việc thụ phấn đạt hiệu quả tốt. Sau đó, khi bưởi ra quả non lại tiếp tục tỉa bớt quả để cho các quả còn lại sinh trưởng tốt, đạt kích cỡ, trọng lượng và mẫu mã được thị trường chấp nhận. Hiện nay, hoa bưởi được chia ra hai loại hoa rời 30.000 đồng/kg, hoa chùm 200.000/kg, hạt thì tùy từng thời điểm, chất lượng có giá từ 50.000 đồng - 150.000 đồng/kg hạt và 3.000 - 5.000đ/quả bưởi non, quả dùng để ghép cảnh từ 9.000 - 15.000 đồng sẽ xuất đi làng nghề cây cảnh ở Hưng Yên và Hoài Đức (Hà Nội) để phục vụ làm cây cảnh bán Tết. Mỗi cây bưởi khoảng 10 năm tuổi có thể cho đến 15 - 20kg hoa bưởi, những cây trẻ hơn, cây non chưa cho quả có thể cho khoảng 8-10kg hoa/cây. Hoa bưởi tươi cắt thành từng chùm 15 - 20cm cung cấp cho thị trường Hà Nội và các vùng lân cận làm hoa trưng bày hoặc ướp các loại đồ ăn, thức uống; hạt bưởi bên cạnh việc cung cấp cho các trang trại sản xuất cây giống có thể dùng ép dầu, quả non tận dụng vỏ làm tinh dầu và cùi để chế biến chè bưởi.
Đối với người trồng bưởi ở Đoan Hùng, bưởi là loại cây thúc đẩy kinh tế gia đình phát triển, từ bưởi nhiều gia đình đã xây dựng được nhà cửa, mua sắm đồ dùng sinh hoạt đắt tiền, có điều kiện cho con cái học hành tiến bộ.
Một số sản phẩm được chế biến từ bưởi của HTX dịch vụ sản xuất và kinh doanh bưởi đặc sản Bằng Luân, xã Bằng Luân, huyện Đoan Hùng.
Đẩy mạnh liên kết, mở rộng thị trường tiêu thụ
Những năm gần đây, tiếp thu những tiến bộ khoa học kỹ thuật, người trồng bưởi đã chủ động việc thụ phấn cho cây để đảm bảo số lượng quả ở mỗi cây, từ đó cho chất lượng quả tương đối đồng đều và tận thu các sản phẩm phụ từ cây bưởi, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, dù bưởi Đoan Hùng đã xây dựng được thương hiệu, thị trường mở rộng ra nhiều tỉnh, thành trong cả nước, thậm chí thị trường nước ngoài song việc tiêu thụ bưởi Đoan Hùng vẫn còn gặp một số khó khăn cần tháo gỡ.
Ông Hà Hải Long - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện chia sẻ: “Khó khăn lớn nhất hiện nay mà người trồng bưởi trong tỉnh nói chung, huyện Đoan Hùng nói riêng đang gặp phải chính là việc tiêu thụ, bảo quản và giữ giá. Bưởi thu hoạch theo vụ nên khi đến vụ thì giá rẻ, khó tìm được nơi tiêu thụ số lượng lớn, thu nhập của người trồng bưởi bị ảnh hưởng nhiều. Không chỉ gặp khó khăn từ bên ngoài, điều đáng lo ngại hơn cả là thời gian qua xuất hiện một số trường hợp kinh doanh bưởi đặc sản vì lợi nhuận đã dùng bưởi từ nơi khác để đánh lừa người tiêu dùng. Điều này ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu cũng như sức cạnh tranh trên thị trường của sản phẩm bưởi Đoan Hùng”.
Bên cạnh đó, sự gắn kết phối hợp giữa người trồng bưởi, doanh nghiệp thu mua và cơ quan chuyên môn chưa thực sự chặt chẽ. Hầu hết các hộ trồng bưởi cá thể vẫn phải chủ động tự tìm thị trường tiêu thụ nên dễ bị ép giá, nhất là thời điểm thu hoạch rộ. Việc áp dụng có hiệu quả các biện pháp kỹ thuật chăm sóc, cách thu hoạch rải vụ, tiến hành bảo quản đúng cách, phân phối tiêu dùng đến thị trường chưa đạt được hiệu quả như mong muốn dẫn đến giá bưởi thành phẩm chưa ổn định, người dân chưa yên tâm đầu tư thâm canh.
Để cây bưởi phát triển ổn định, bền vững và giữ vững vị thế “cây vàng” trên đất khó, người trồng bưởi hiện nay rất cần được các cấp chính quyền quan tâm, tạo điều kiện hỗ trợ vay vốn đầu tư cho sản xuất; tập huấn áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ cao trong quá trình chăm sóc, thu hoạch, sơ chế; nghiên cứu sản xuất thêm nhiều sản phẩm khác nhau từ cây bưởi. Tạo điều kiện xây dựng các khâu tổ chức, quản lý sản xuất, tiêu thụ, liên kết theo chuỗi giữa doanh nghiệp - người sản xuất để tiêu thụ và hướng tới mục tiêu xuất khẩu…
Cùng với đó, tập trung chỉ đạo tổ chức sản xuất bưởi theo hướng hàng hóa, hiện đại, sản xuất theo chuỗi liên kết từ trồng - bảo quản - chế biến - tiêu thụ, áp dụng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm. Tiếp tục đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng như giao thông, hệ thống hồ chứa nước, đường dẫn nước để phục vụ việc tưới cây tại các vùng trồng bưởi tập trung. Xử lý nghiêm những trường hợp cố ý mạo danh bưởi đặc sản Đoan Hùng để bảo vệ thương hiệu sản phẩm.
“Thời gian tới, Phòng sẽ tiếp tục tham mưu cho huyện tập trung nguồn lực ưu tiên cho các địa phương xác định vùng trồng bưởi trọng điểm; phát huy vai trò của Hiệp hội sản xuất và kinh doanh bưởi, các HTX sản xuất, kinh doanh bưởi, đặc biệt trong việc liên kết, trao đổi thông tin chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, kinh nghiệm sản xuất, hỗ trợ kinh phí để đầu tư thâm canh, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm. Khuyến khích các HTX, hộ cá thể đẩy mạnh hình thức kinh doanh bưởi qua các nền tảng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử… bên cạnh kênh giao dịch truyền thống nhằm nâng cao giá trị cây bưởi, góp phần nâng cao thu nhập cho người trồng bưởi”, ông Hà Hải Long - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện khẳng định thêm.
Quân Lâm
Nguồn Báo Phú Thọ