Đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững là bắt buộc nhưng để tuân thủ, doanh nghiệp da giày đối mặt với nhiều thách thức.
5 thách thức lớn
Bà Phan Thị Thanh Xuân - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày-Túi xách Việt Nam - cho hay, trong chuỗi cung ứng da giày thế giới, Việt Nam đang đứng thứ 3 về sản xuất với 1,4 tỷ đôi/năm, sau Trung Quốc và Ấn Độ; đứng thứ 2 về xuất khẩu với 1,3 tỷ đôi/năm, chỉ sau Trung Quốc. Năm 2024, ngành da giày về đích với khoảng 26 tỷ USD, tăng trưởng khoảng 10% so với năm 2023.
Chính bởi đứng ở vị trí cao trong chuỗi cung ứng, ngành da giày chịu tác động sớm từ những tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn phát triển bền vững của những nhà nhập khẩu.
Cũng theo bà Xuân, đáp ứng các tiêu chuẩn phát triển bền vững, doanh nghiệp da giày đối mặt với 5 thách thức lớn. Đầu tiên, những thị trường xuất khẩu lớn của ngành như Mỹ, EU, Nhật Bản đang đặt ra yêu cầu rất cao về phát triển bền vững, trong đó, có chuyển đổi xanh, ứng dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Các đạo luật của phía EU cũng yêu cầu tính tuân thủ rất cao.
Doanh nghiệp da giày đối mặt với nhiều thách thức trong đáp ứng tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững. Ảnh: Thiên Hương
Thách thức nữa liên quan đến chi phí, trong đó, chi phí tuân thủ các tiêu chuẩn xanh đã là một nguồn lực khổng lồ, hầu như quá sức với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Cùng đó là chi phí đầu vào ngày một cao từ nhân công, nguyên vật liệu, logistics. “Việc lệ thuộc vào các hãng vận chuyển nước ngoài trong hệ thống logistics khiến doanh nghiệp bị động và không chủ động được giá. Trong khi đó, giá xuất khẩu hầu như không tăng, thậm chí bị ép giảm”, bà Xuân nhấn mạnh.
Trong nước, nguồn lao động đang trở nên ngày càng khan hiếm, đặc biệt là lao động ở khu vực thành phố hầu như không tuyển dụng được. Doanh nghiệp phải di chuyển về vùng xa để tận dụng nguồn lao động sẵn có.
Tình trạng thiếu hụt nguyên phụ liệu cũng rất khó khăn, khi nguồn cung trong nước mới chỉ đáp ứng được 50% nhu cầu. Đây là "bài toán" không mới nhưng vẫn chưa có lời giải hữu hiệu của doanh nghiệp da giày trong vấn đề phát triển bền vững và ổn định.
Cuối cùng là thách thức ứng dụng khoa học - công nghệ và nghiên cứu phát triển trong doanh nghiệp da giày. Với năng lực còn hạn chế, doanh nghiệp chưa chủ động được công nghệ cho sản xuất mà vẫn phụ thuộc vào nguồn bên ngoài. Doanh nghiệp mong muốn được hỗ trợ tăng lực trong nghiên cứu phát triển ứng dụng công nghệ để cải thiện năng suất, giảm chi phí lao động.
Cần được hỗ trợ
Trước những thách thức trên, để khắc phục, bà Xuân cũng nêu 3 giải pháp lớn. Trong đó, việc tuân thủ tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững từ các nhà nhập khẩu ngày càng dày đặc đã tạo nên gánh nặng chi phí rất lớn cho doanh nghiệp. Tuân thủ ở đây không phải chỉ là chi phí hành chính mà còn là chi phí về đổi mới khoa học - công nghệ. Doanh nghiệp mong muốn cơ quan quản lý nhà nước phối hợp cùng các tổ chức nghiên cứu đưa ra sự hài hòa hoá giữa tiêu chuẩn của các tổ chức quốc tế, nhà nhập khẩu và chính sách của Việt Nam để doanh nghiệp đáp ứng đúng, trúng, quan trọng là tận dụng hiệu quả chính sách hỗ trợ. Hệ thống tiêu chuẩn xanh cần thống nhất để đáp ứng cả về lao động và môi trường.
Cùng đó là giải pháp nâng cao năng lực nội tại cho doanh nghiệp. Sau khi có tiêu chuẩn thống nhất, các cơ quan, tổ chức hỗ trợ đào tạo tư vấn huấn luyện để áp dụng các tiêu chuẩn, giúp doanh nghiệp có thể nhận được chứng chỉ, đủ điều kiện triển khai đơn hàng. Bên cạnh đó, nguồn lực đổi mới khoa học - công nghệ cũng rất cần Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước có quỹ hỗ trợ doanh nghiệp phát triển xanh, với lãi suất vay ưu đãi và điều kiện tiếp cận phù hợp.
Cuối cùng là vấn đề thông tin. Thông qua các hội nghị, hội thảo, tọa đàm…, cơ quan quản lý nhà nước cập nhật thông tin, hướng dẫn, phổ biến các tiêu chuẩn giúp doanh nghiệp tiếp cận kịp thời và chuẩn bị kế hoạch cho quá trình tuân thủ, đáp ứng.
Từ thực tế doanh nghiệp, ông Nguyễn Thanh Tuấn - Giám đốc Công ty Giày VASA - nhìn nhận, phát triển bền vững là xu hướng không thể cưỡng của thị trường thế giới. Hiện, đa phần khách hàng đều yêu cầu nhà sản xuất đáp ứng tiêu chí phát triển xanh. Để đạt yêu cầu của khách hàng, doanh nghiệp da giày, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, rất cần sự hỗ trợ của cơ quan nhà nước trong phát triển nguồn nguyên liệu sạch, xanh, rõ ràng về nguồn gốc xuất xứ; vốn và đào tạo tiêu chuẩn quốc tế.
Bên cạnh sự hỗ trợ của cơ quan quản lý nhà nước, theo nhiều chuyên gia, sự chủ động và tích cực của doanh nghiệp là điều kiện quan trọng nhất trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững. Bởi lẽ, chính sách chỉ là công cụ hỗ trợ, nhà nước không thể làm thay doanh nghiệp.
Các chuyên gia cũng chỉ ra, các doanh nghiệp, đối tác châu Âu thường đặt ra quy trình bài bản rất đầy đủ và chi tiết, cụ thể. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Việt Nam chưa quen với cách tư duy quy trình sản xuất phải được thiết kế một cách bài bản, chi tiết cụ thể, từ khâu đầu cho đến khâu cuối. Thậm chí nhiều doanh nghiệp hay bỏ qua công đoạn kia để tiết giảm chi phí sản xuất, chi phí nhân công…
Mặt khác, so với các nước châu Âu đã nhiều năm phát triển công nghiệp công nghệ cao với những thiết bị hiện đại thì trình độ sản xuất và công nghệ, thiết bị của doanh nghiệp Việt Nam còn có khoảng cách khá xa. Để chuyển đổi và bắt nhịp với những yêu cầu của đối tác, doanh nghiệp phải thay đổi cả công nghệ, cả quy trình sản xuất, phải đầu tư thêm rất nhiều trang thiết bị với chi phí tốn kém...
Hải Linh /Báo Công Thương