Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược toàn cầu, Việt Nam đứng trước cơ hội lớn để bứt phá, trở thành trung tâm logistics, hàng hải và thương mại quốc tế.
Chiến lược logistics: Bước ngoặt nâng năng lực cạnh tranh quốc gia
Trong bối cảnh hai siêu cường cạnh tranh gay gắt, Việt Nam có cơ hội chiếm lĩnh một phần thị phần toàn cầu, bù đắp vào những “mắt xích” đứt gãy trong chuỗi cung ứng quốc tế do căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn gây ra.
Cộng đồng doanh nghiệp tư nhân kỳ vọng Việt Nam sẽ trở thành một trung tâm hàng hải tầm cỡ thế giới góp phần nâng cao năng lực logistics và kết nối thương mại quốc tế. Ảnh minh họa
Hiện Việt Nam đã ký 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận khoảng 60% thị trường thế giới. Bên cạnh đó, lợi thế về vị trí địa chính trị ổn định, cùng với quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy hành chính đang tạo nền tảng thuận lợi để phát huy các trụ cột kinh tế và định hướng phát triển của Chính phủ trong giai đoạn mới.
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội lớn, Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức, đặc biệt là về hạ tầng logistics. Theo các chuyên gia, hiện gần như 100% khối lượng hàng hóa trung chuyển từ Việt Nam ra thế giới đang do các hãng tàu nước ngoài đảm nhận. Trong khi chúng ta chủ yếu đảm trách khâu vận chuyển hàng hóa nội địa, thì phần vận chuyển quốc tế lại phụ thuộc gần như hoàn toàn vào các doanh nghiệp nước ngoài.
Hạ tầng cảng biển, một trong những yếu tố then chốt của hạ tầng logistics, hiện mới đáp ứng khoảng 20% nhu cầu. Nói cách khác, chúng ta mới có phần “phần cứng” ở mức cơ bản, còn khoảng 80% liên quan đến cơ chế, chính sách, kết nối và dịch vụ hỗ trợ vẫn còn thiếu và cần được hoàn thiện để phát triển đồng bộ.
Về thể chế, tốc độ triển khai các chính sách trọng tâm vẫn còn khá chậm, dù đã có các chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ. Bên cạnh đó, Việt Nam chưa tận dụng tối đa các lợi thế quốc gia. Việc kết nối giữa các khu vực nội địa và liên kết với các quốc gia khác trên thế giới vẫn còn hạn chế. Ngoài ra, tiềm lực từ các doanh nghiệp tư nhân chưa được khai thác hiệu quả tạo ra khoảng trống trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Trong chuỗi giá trị hiện nay, chi phí logistics của Việt Nam chiếm khoảng 16–17% GDP, nhưng đóng góp thực tế vào GDP chỉ khoảng 4- 5%. Đây là một thách thức lớn đối với nền kinh tế.
Ngày 09/10/2025, Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định số 2229/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một Chiến lược toàn diện, dài hạn và đồng bộ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành logistics, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.
Trong đó, Thủ tướng Chính phủ đặt ra mục tiêu đặt ra là giảm chi phí logistics xuống còn 10 -12% GDP vào năm 2050. Việc thực hiện mục tiêu này đòi hỏi sự đồng bộ trong cải thiện hạ tầng, tối ưu cơ chế và tăng cường năng lực vận hành của các doanh nghiệp logistics trong nước.
Đại hội thế giới Liên đoàn các Hiệp hội Giao nhận và Vận tải quốc tế - FIATA World Congress 2025 (từ ngày 6-10/10) vừa được tổ chức thành công tại Hà Nội. Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp trong ngành, những áp lực lớn từ các mục tiêu mà Thủ tướng Chính phủ đề ra trong Quyết định 2229/QĐ-TTg đòi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ để có thể triển khai hiệu quả.
Đưa Việt Nam trở thành trung tâm hàng hải toàn cầu
Với mục tiêu đặt ra tại Quyết định 2229/QĐ-TTg, cùng với việc phát huy lợi thế vị trí địa lý và tiềm năng quốc gia, ông Phạm Quốc Long, Phó Tổng giám đốc Gemadept, Chủ tịch VISABA, cho hay, cộng đồng doanh nghiệp tư nhân kỳ vọng Việt Nam sẽ trở thành một trung tâm hàng hải tầm cỡ thế giới góp phần nâng cao năng lực logistics và kết nối thương mại quốc tế.
Theo ông Phạm Quốc Long, sau sáp nhập TP. Hồ Chí Minh trở thành siêu đô thị, chiếm khoảng 1/4 GDP cả nước và phục vụ hơn 17-18 triệu dân, tạo tiềm năng lớn cho các dự án phát triển logistics và thương mại.
Bên cạnh đó, ông Phạm Quốc Long cũng đề xuất xây dựng mô hình tích hợp kiểu mẫu giữa cảng, khu công nghiệp, tài chính và công nghệ đa phương thức nhằm tối ưu hóa chi phí logistics và tích hợp hiệu quả hạ tầng hiện có. Việc các khu công nghiệp được tích hợp vào trung tâm logistics tổng hợp, cùng với đẩy mạnh phát triển đường thủy nội địa sẽ góp phần thúc đẩy phát triển đồng bộ hệ thống hạ tầng và dịch vụ logistics.
Việc kết hợp cơ chế đối tác công - tư (PPP), huy động nguồn lực sẽ tạo sức mạnh tổng hợp. Trong đó, doanh nghiệp tư nhân được đề xuất sẽ định hướng dẫn dắt các dự án hạ tầng trọng điểm tại trung tâm logistics, khu công nghiệp, năng lượng. Về vai trò của cơ quan quản lý nhà nước, cần quy hoạch tổng thể lại các trung tâm, các khu quy hoạch phụ trợ.
"Nếu giao cho doanh nghiệp tư nhân triển khai những dự án mà họ có khả năng, trong khi Nhà nước tập trung xây dựng khung quy hoạch tổng thể, cơ chế pháp lý và định hướng chiến lược. Việc này giúp tăng hiệu quả đầu tư, tránh lãng phí nguồn lực, đồng thời phát huy tối đa tiềm năng doanh nghiệp trong việc phát triển hạ tầng logistics, cảng biển và trung tâm công nghiệp", ông Long nói.
Doanh nghiệp tư nhân cũng cần đồng hành cùng Nhà nước, tham gia xây dựng quy hoạch, chiến lược phát triển ngành logistics và nâng cao năng lực nội tại. Đồng thời, các doanh nghiệp phải cam kết hợp tác, chia sẻ để tạo ra hệ sinh thái dùng chung, tăng cường vị thế quốc gia. Nếu thiếu liên kết và chia sẻ, sự phát triển của doanh nghiệp và lợi ích quốc gia có thể bị lệch hướng, khiến các cơ hội chiến lược bị bỏ lỡ.
Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đặt ra mục tiêu, giai đoạn 2025 - 2035, xây dựng được ít nhất 5 trung tâm dịch vụ logistics hiện đại ngang tầm quốc tế, giữ vai trò là đầu mối kết nối và phát triển với chuỗi cung ứng trong khu vực và quốc tế.
Giai đoạn đến năm 2050, xây dựng được ít nhất 10 trung tâm dịch vụ logistics hiện đại ngang tầm quốc tế, giữ vai trò là đầu mối kết nối và phát triển với chuỗi cung ứng trong khu vực và quốc tế.
Nguyễn Hạnh /Báo Công Thương