Trung Quốc siết xuất khẩu đất hiếm từ 1/12, kiểm soát hơn 67% nguồn cung toàn cầu, buộc Mỹ chi 400 triệu USD phản ứng.
Tuần trước, Trung Quốc đã công bố các biện pháp kiểm soát mới đối với đất hiếm, đánh dấu một giai đoạn mới trong cuộc đối đầu kinh tế với Mỹ. Động thái này cho thấy Bắc Kinh sẵn sàng tận dụng lợi thế áp đảo trong nguồn cung khoáng sản quan trọng trên toàn cầu.
Tàu container cập cảng Oakland tại Oakland, California. Ảnh: ALO
Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo các hạn chế mới sẽ cấm các nhà thầu quốc phòng Mỹ tiếp cận vật liệu đất hiếm từ Trung Quốc, đồng thời cấm xuất khẩu công nghệ liên quan đến khai thác, chế biến, sản xuất nam châm và bảo trì thiết bị.
Lần đầu tiên, các biện pháp này cũng áp dụng cho các sản phẩm sử dụng linh kiện Trung Quốc, kể cả những sản phẩm đã được xuất khẩu.
Trung Quốc hiện chiếm hơn hai phần ba sản lượng đất hiếm toàn cầu, bao gồm 17 loại kim loại thiết yếu cho các công nghệ sản xuất, từ động cơ xe điện, hệ thống radar đến chất bán dẫn phục vụ trí tuệ nhân tạo.
Các chuyên gia nhận định rằng sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực này đã làm suy yếu lợi thế cạnh tranh của Mỹ. Do đó, cả chính quyền Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Donald Trump đều đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu và đưa ra các chính sách khuyến khích công nghiệp để đối phó.
Tạp chí Newsweek đã liên hệ với Lầu Năm Góc và Nhà Trắng để xin bình luận ngoài giờ làm việc nhưng chưa nhận được phản hồi.
Những năm gần đây, Washington đã triển khai nhiều biện pháp nhằm giảm dần sự phụ thuộc vào khoáng sản từ Trung Quốc.
Lầu Năm Góc ký thỏa thuận lịch sử với MP Materials
Lầu Năm Góc trở thành cổ đông lớn nhất của MP Materials thông qua một thỏa thuận hợp tác công-tư trị giá 400 triệu USD. Thỏa thuận này dự kiến sẽ hỗ trợ mở rộng hoạt động của công ty khai thác đất hiếm có trụ sở tại Las Vegas.
Các hoạt động bao gồm cơ sở tại Texas, vốn đã sản xuất với quy mô hạn chế, và một nhà máy thứ hai quy mô lớn hơn đang được lên kế hoạch.
Sắc lệnh của Nhà Trắng thúc đẩy khai thác và chế biến
Vào tháng Ba, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh yêu cầu các cơ quan liên bang đẩy nhanh việc cấp phép sản xuất khoáng sản và mở cửa các khu đất liên bang cho hoạt động khai thác.
Đây là một động thái lớn nhằm tái thiết chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng của Mỹ, trong đó có đất hiếm, đồng thời xác định phát triển khoáng sản là ưu tiên an ninh quốc gia theo Đạo luật Sản xuất Quốc phòng.
Lynas USA nhận tài trợ cho nhà máy tinh chế đất hiếm tại Texas
Lầu Năm Góc cam kết đầu tư 258 triệu USD cho Lynas Rare Earths, một công ty của Úc, để xây dựng cơ sở tinh chế đất hiếm nhẹ và nặng tại Texas.
Dự án này sẽ đưa Lynas trở thành công ty đầu tiên ngoài Trung Quốc tách biệt đất hiếm nặng ở quy mô thương mại tại Mỹ, trong nỗ lực hợp tác với các đồng minh để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Chính quyền Biden đánh giá chuỗi cung ứng của Mỹ
Ngay sau khi nhậm chức, cựu Tổng thống Joe Biden đã yêu cầu rà soát chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng, bao gồm đất hiếm, trong vòng 100 ngày.
Báo cáo sau đó chỉ ra những lỗ hổng lớn của Mỹ và đề xuất các biện pháp như đầu tư liên bang, cải cách cấp phép và mở rộng hợp tác với các nhà cung cấp đồng minh. Những khuyến nghị này đã đặt nền móng cho nhiều khoản đầu tư công nghiệp hiện nay.
Góc nhìn từ chuyên gia
Ông Pini Althaus, chuyên gia về khoáng sản quan trọng và Giám đốc điều hành quỹ đầu tư Cove Capital tại New York và Melbourne, chia sẻ với Newsweek: “Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã thể hiện sự tập trung vào việc xây dựng lại chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng bền vững, từ khai thác đến sản xuất".
Ông Althaus cho biết thêm: "Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm mới nhất của Bắc Kinh là lời nhắc nhở rằng sự phụ thuộc quá mức có thể tạo ra áp lực chiến lược. Giải pháp là hợp tác với các đồng minh để khai thác, tinh chế và sản xuất, thay vì tiếp tục phụ thuộc”.
Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, D.C., đưa ra tuyên bố với Newsweek: “Quan điểm của Trung Quốc về cuộc chiến thương mại luôn nhất quán: chúng tôi không mong muốn nhưng cũng không e ngại".
"Trung Quốc kêu gọi Mỹ nhanh chóng điều chỉnh các hành vi sai trái, tuân thủ những đồng thuận quan trọng đạt được qua các cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo, bảo vệ thành quả khó khăn đạt được từ các cuộc tham vấn, tiếp tục sử dụng cơ chế tham vấn kinh tế và thương mại song phương, đồng thời giải quyết các mối quan ngại và xử lý bất đồng thông qua đối thoại dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau và bình đẳng”.
Tổng thống Donald Trump đe dọa nâng thuế nhập khẩu từ Trung Quốc lên 100% từ mức 30% hiện tại, cùng với nhiều biện pháp đáp trả khác. Các hạn chế xuất khẩu mới của Trung Quốc sẽ có hiệu lực từ ngày 1/12.
Hiện chưa rõ liệu lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc có thể đạt được thỏa thuận thương mại hay ít nhất là một khung thỏa thuận để giảm bớt các hạn chế đang leo thang.
Theo Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Tổng thống Trump dự kiến sẽ gặp Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương tại Hàn Quốc vào cuối tháng này.
Việt Hà (News Week)
Nhà báo và Công luận