Mặc dù không thể thay thế hoàn toàn công việc của con người, các công cụ AI đang hỗ trợ báo chí bằng cách xử lý các nhiệm vụ phức tạp, từ phân tích dữ liệu lớn đến xác minh thông tin. Các tòa soạn ở Nigeria đang tích cực áp dụng các công cụ AI vì các mục đích này.
Vạch trần thông tin sai lệch
Internet đã tạo ra môi trường thông tin rộng lớn và dễ dàng chia sẻ, nhưng nó cũng là môi trường lý tưởng để tin tức sai lệch lan truyền, đặc biệt là trên các nền tảng mạng xã hội, nơi thông tin sai lệch lan truyền nhanh gấp 6 lần so với thông tin chính xác.
Không chỉ trên mạng xã hội, tin đồn và thông tin sai lệch còn lan truyền qua các phương tiện truyền thông như radio. Để đối phó với vấn đề này, vào tháng 5, Dubawa - một dự án kiểm tra thực tế tại Tây Phi - đã ra mắt một công cụ AI độc đáo.
Ảnh minh họa: AI
Nền tảng âm thanh Dubawa giúp các nhà báo giám sát và xác minh các tuyên bố sai lệch phát trên radio, đồng thời chuyển các bản ghi âm thanh địa phương thành văn bản, hỗ trợ công tác kiểm tra thông tin hiệu quả hơn.
Dubawa còn phát triển một chatbot hỗ trợ AI trên nền tảng WhatsApp, giúp người dùng kiểm tra tính xác thực của thông tin và cung cấp tài liệu tham khảo từ các nguồn đáng tin cậy.
Được sử dụng bởi hàng nghìn người ở Ghana và Nigeria, công cụ này đã chứng tỏ tính hiệu quả trong việc giảm thiểu thông tin sai lệch và nâng cao ý thức cộng đồng về việc kiểm tra thông tin.
Biến dữ liệu thành bài báo hoàn chỉnh
Bên cạnh việc kiểm tra thông tin sai lệch, AI còn giúp các tòa soạn ở Nigeria biến dữ liệu lớn thành các bài báo dễ hiểu và hấp dẫn. Dataphyte, một tổ chức truyền thông và nghiên cứu tại Nigeria, đã phát triển Nubia - một công cụ AI nguồn mở giúp các nhà báo phân tích dữ liệu và chuyển hóa chúng thành các bài báo.
Nubia cung cấp "bản thảo đầu tiên", mà các biên tập viên dựa vào đó để cải thiện và chỉnh sửa thêm. Công cụ này giúp tiết kiệm thời gian và tăng cường hiệu quả trong việc khai thác các bài báo từ dữ liệu, như trong báo cáo về ngành phân phối điện tại Nigeria.
Tuy nhiên, một số thách thức cũng xuất hiện khi sử dụng công cụ AI này. Ví dụ, một số nhà báo gặp khó khăn khi muốn so sánh dữ liệu từ nhiều quốc gia khác nhau, do giới hạn của các tập dữ liệu ban đầu. Mặc dù vậy, Nubia vẫn là một công cụ hữu ích, giúp tạo ra các báo cáo chi tiết và có chiều sâu từ các tập dữ liệu lớn.
Đào tạo và hiểu biết về công cụ AI
Để khuyến khích việc sử dụng AI trong báo chí, cả Dubawa và Dataphyte đều đầu tư mạnh vào việc đào tạo. Chỉ trong năm nay, Dataphyte đã tổ chức hơn 20 buổi đào tạo cho các chuyên gia truyền thông, giảng viên và sinh viên, trong khi Dubawa đã đào tạo khoảng 4.000 nhà báo tại nhiều quốc gia châu Phi.
Những buổi đào tạo này không chỉ giúp các nhà báo hiểu cách sử dụng công cụ AI mà còn giải quyết những vấn đề đạo đức trong việc sử dụng công nghệ trong báo chí.
Bernardo Motta, phó giáo sư báo chí tại Đại học Roger Williams, cho rằng đạo đức báo chí cần phải được đưa vào chương trình đào tạo, vì AI không thể thay thế hoàn toàn con người trong việc hiểu và truyền tải những bài báo mang tính nhân văn.
Các nhà báo cần biết cách sử dụng công cụ AI một cách thông minh và có trách nhiệm, đồng thời hiểu rõ cách thức thu thập và sử dụng dữ liệu để bảo vệ tính minh bạch và đạo đức trong công việc.
Hoài Phương (IJNET, GIJN)
Nhà báo và Công luận