Trong bối cảnh xu hướng toàn cầu hóa và các cam kết bảo vệ môi trường ngày càng khắt khe, doanh nghiệp Việt Nam đứng trước áp lực lẫn cơ hội lớn trong hành trình chuyển đổi xanh.
Áp lực từ các cam kết quốc tế và yêu cầu thị trường
Các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đều yêu cầu bảo vệ môi trường và giảm phát thải carbon là các cam kết bắt buộc. Điều này đặt ra thách thức lớn đối với doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong các ngành có mức phát thải cao như dệt may, da giày, chế biến thực phẩm và chăn nuôi.
Một trong những quy định nổi bật là Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU), nhằm áp dụng thuế carbon đối với hàng hóa nhập khẩu có mức phát thải lớn. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ giảm lượng phát thải mà còn phải minh bạch hóa quy trình sản xuất để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe về môi trường.
Chuyển đổi xanh là chìa khóa để nâng cao vị thế cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu. (Ảnh minh họa)
CBAM không phải là thuế, nhưng chi phí chứng chỉ carbon khiến doanh nghiệp phải đổi mới công nghệ, giảm phát thải để duy trì lợi thế cạnh tranh. Theo dự báo, cơ chế này sẽ áp dụng toàn diện vào năm 2030, để lại khoảng thời gian ngắn cho doanh nghiệp Việt Nam chuẩn bị.
Ngành dệt may và da giày - những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đang chịu áp lực lớn nhất. Ông Nguyễn Đức Thuấn - Chủ tịch Hiệp hội Da giày và Túi xách Việt Nam cho biết, đổi mới công nghệ và áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) là hướng đi tất yếu. Với CBAM, các doanh nghiệp ngành da giày có 6 năm để tái cấu trúc toàn bộ quy trình, từ nguồn nguyên liệu, sản xuất đến vận hành và phân phối.
Trong ngành thời trang, thương hiệu REPEET đã tiên phong áp dụng sợi polyester tái chế thay vì polyester từ dầu mỏ. Với chiến lược phát triển bền vững, REPEET đã tái chế gần 1,45 triệu chai nhựa PET, giảm phát thải carbon tương đương một xe hơi chạy 57.000 km và tiết kiệm 70.000 lít nước.
Ngành nông nghiệp, đặc biệt là chăn nuôi gia súc và nuôi trồng thủy sản cũng là lĩnh vực phát thải lớn. Giảm phát thải khí nhà kính bằng cách thay đổi thức ăn chăn nuôi và ứng dụng công nghệ xanh đã trở thành yêu cầu bắt buộc để đáp ứng tiêu chuẩn của các thị trường như EU và Nhật Bản.
Định hướng chiến lược cho doanh nghiệp
Theo các chuyên gia, doanh nghiệp không thể đứng ngoài “cuộc chơi xanh hóa” trong lĩnh vực này vì những đòi hỏi khắt khe của thị trường nhập khẩu, trong đó có việc truy xuất nguồn gốc, các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, nông sản…
Bà Lê Minh Trang - Phó Giám đốc bộ phận nghiên cứu bán lẻ của NielsenIQ Việt Nam cam kết, doanh nghiệp sẽ sản xuất xanh để đáp ứng nhiều hơn yêu cầu của người tiêu dùng. Sản xuất xanh là phương án cấp thiết giúp doanh nghiệp giảm chi phí dài hạn nhờ tối ưu hóa nguồn năng lượng, nguyên liệu, giảm lãng phí, từ đó cải thiện biên lợi nhuận.
Nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững và tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu, chuyển đổi xanh không chỉ là con đường tất yếu để Việt Nam đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 mà là con đường bắt buộc doanh nghiệp phải đi qua. Masan High-Tech Materials hiện đang triển khai áp dụng mô hình 3Rs “Giảm thiểu – Tái sử dụng – Tái chế” vào mọi hoạt động sản xuất và vận hành. Đồng thời, không ngừng cải tiến để hướng tới mục tiêu giảm thiểu lượng rác thải và tối ưu hóa tài nguyên.
Đối với Heineken Việt Nam, doanh nghiệp này đang tiến gần đến mục tiêu Net Zero thông qua sử dụng năng lượng tái tạo và sản xuất tuần hoàn. Bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc ngoại vụ cấp cao của Heineken Việt Nam chia sẻ, để hiện thực mục tiêu tác động môi trường bằng 0, Heineken Việt Nam đang triển khai những sáng kiến bảo tồn nguồn nước, đồng thời nỗ lực thúc đẩy các lộ trình chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo, tối đa kinh tế tuần hoàn để đóng góp vào mục tiêu Net Zero của Chính phủ.
Cụ thể, Heineken Việt Nam đang thực hiện chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo và áp dụng tối đa mô hình kinh tế tuần hoàn. Để thúc đẩy lộ trình này, doanh nghiệp đã áp dụng chiến lược 4Rs với 4 trụ cột: Giảm tiêu thụ năng lượng bằng các thiết bị tiên tiến và tối ưu quy trình, thay thế năng lượng hóa thạch bằng năng lượng tái tạo, loại bỏ dư lượng phát thải bằng các dự án bù đắp carbon, báo cáo và đánh giá tác động xuyên suốt quá trình.
Nhờ thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng trong sản xuất, năm 2023 Heineken Việt Nam đã đạt 99% năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất, đồng thời duy trì việc không chôn lấp rác thải tại tất cả các nhà máy từ năm 2021.
Tập đoàn FPT cũng góp phần thúc đẩy chuyển đổi xanh bằng việc cho ra mắt nền tảng VertZéro, đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu về giảm phát thải như ISO 14064, GHG Protocol. Đây là công cụ hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua rào cản kỹ thuật khắt khe và tận dụng cơ hội tại các thị trường xuất khẩu lớn như Bắc Mỹ và châu Âu.
Việc tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu cũng là lợi ích lớn từ chuyển đổi xanh. Ông Nguyễn Hải Minh - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam cho biết, các tiêu chuẩn xanh đang trở thành quy định bắt buộc. Doanh nghiệp cần nhanh chóng điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu về chất lượng, giá thành sản phẩm và các yếu tố bền vững như nguyên liệu, chế độ lao động.
Theo Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại Vũ Bá Phú, doanh nghiệp cần xác định chuyển đổi xanh là con đường bắt buộc. Trong giai đoạn 2026-2028, doanh nghiệp cần chuẩn bị toàn diện để đáp ứng yêu cầu của các thị trường lớn. Điều này bao gồm xây dựng lộ trình giảm phát thải, ứng dụng công nghệ sản xuất tiên tiến và hợp tác với các đối tác quốc tế để tận dụng kinh nghiệm và nguồn lực. Chuyển đổi xanh không chỉ là mục tiêu ngắn hạn mà là chiến lược phát triển dài hạn, giúp doanh nghiệp Việt Nam duy trì sức cạnh tranh và đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia.
Duy Trinh /Chất lượng Việt Nam