Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, tiền số và tài sản số đang trở thành một phần quan trọng của hệ thống tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này đang đặt ra nhiều thách thức về mặt pháp lý, đòi hỏi một khung quy định rõ ràng và phù hợp nhằm đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư cũng như thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Hoàn thiện khung pháp lý tiền số, tài sản số: Đảm bảo quyền lợi và phát triển cho kinh tế số
Hiện nay, nhiều quốc gia đã có những bước đi tiên phong trong việc thiết lập hành lang pháp lý cho tiền số. Các nước như Mỹ, EU và Singapore đang hướng tới việc xây dựng hệ thống quy định chi tiết nhằm kiểm soát hoạt động của các sàn giao dịch, bảo vệ tài sản của người dùng và ngăn chặn các hoạt động tài chính phi pháp. Trong khi đó, một số quốc gia khác vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm các cơ chế quản lý phù hợp.
Tại Việt Nam, dù chưa có khung pháp lý chính thức dành riêng cho tiền số và tài sản số, nhưng chính phủ và các cơ quan chức năng đã bắt đầu nghiên cứu các mô hình quản lý từ các quốc gia khác. Việc xây dựng một bộ khung pháp lý toàn diện sẽ giúp Việt Nam tận dụng được tiềm năng của kinh tế số, thu hút đầu tư và đồng thời đảm bảo an ninh tài chính quốc gia.
Theo thống kê của báo Wall Street Journal (Mỹ), chỉ tính trong tháng 5/2023, Việt Nam nằm trong số 5 nước có khối lượng giao dịch lớn nhất trên sàn Binance, đạt số tiền 20 tỉ USD. Trong khi đó, Tờ Nikkei Asia (Nhật Bản) dẫn báo cáo của Blockchain Chainalysis cho rằng trong thời gian từ tháng 7/2021 đến 6/2022, thị trường Việt Nam ghi nhận 112,6 tỷ USD tiền điện tử được giao dịch, đứng thứ hai Đông Nam Á.
Và theo số liệu của Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), trong giai đoạn tháng 10/2021 – 10/2022, giá trị tiền ảo Việt Nam nhận về gần 91 tỷ USD, trong đó, các hoạt động bất hợp pháp là 956 triệu USD.
Việc Luật hóa tài sản số không chỉ mang lại sự an tâm cho người dân khi tham gia giao dịch, mà còn củng cố niềm tin vào công nghệ blockchain và các ứng dụng liên quan… Theo báo cáo của Chainalysis cho thấy, năm 2024, Việt Nam xếp thứ 5 thế giới về mức độ quan tâm đến tài sản số, đứng thứ 3 toàn cầu về sử dụng các nền tảng giao dịch quốc tế và xếp thứ 6 về khối lượng giao dịch trên các nền tảng phi tập trung. Báo cáo này cho hay, hiện có 17 triệu người Việt Nam sở hữu tài sản số và tổng giá trị thị trường vượt 100 tỷ USD, giao dịch tài sản số không chính thức đang tạo ra một nền kinh tế ngầm khổng lồ.
Theo các chuyên gia, Việt Nam đang có cơ hội lớn để tận dụng nguồn thu từ giao dịch tài sản số. Nếu áp dụng mức thuế thu nhập cá nhân 0,1% như giao dịch chứng khoán, thì mỗi năm có thể thu về hơn 800 triệu USD tiền thuế. Bên cạnh đó, các nền tảng giao dịch thường áp dụng mức phí 0,01 - 0,8% mỗi giao dịch. Điều này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn tạo điều kiện để giám sát và điều tiết thị trường, bảo vệ nhà đầu tư trước các rủi ro.
Mới đây nhất, Thủ tướng Chính phủ Chính phủ Phạm Minh Chính cũng vừa ký Chỉ thị số 05 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt 8% trở lên. Tại một phần nội dung tại chỉ thị này, Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo chức năng, nhiệm vụ được giao đề xuất, trình Chính phủ ngay trong tháng 3 về khung pháp lý quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số lành mạnh và hiệu quả.
Có thể thấy, khung pháp lý quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số là nội dung được quan tâm thời gian qua. Trước đó, tại hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp nhỏ diễn ra ngày 27/2, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã giao Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng chính sách, quy định về tài sản số, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sand box). Các cơ quan này phải hoàn thành chậm nhất trong quý II.
Đây là nhiệm vụ thuộc hành động 6 trong tổng số 17 chương trình hành động thực hiện cam kết Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Xoay quanh vấn đề đã nêu, không ít ý kiến cho rằng, đây là động thái cần thiết, và cần nhanh chóng được hiện thực hóa. Thực tế, ngay từ năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định phê duyệt Đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo.
Theo đó, Bộ Tư pháp được giao chủ trì rà soát, đánh giá thực trạng pháp luật về tài sản ảo, tiền ảo ở Việt Nam và nghiên cứu, khảo sát kinh nghiệm quốc tế; hoàn thành vào năm 2019, tuy nhiên, đến nay, đề án này vẫn chưa được hiện thực hóa.
Tiến Hoàng /Kinh tế và Đồ uống