Nguồn cung cà phê đang cạn kiệt, dẫn đến việc giá cà phê trong nước tiến sát mức đỉnh lịch sử. Sự khan hiếm này không chỉ ảnh hưởng đến thị trường trong nước mà còn tạo ra sức ép lên giá cả toàn cầu, tình hình hiện tại mở ra triển vọng tích cực cho ngành cà phê Việt Nam trong bối cảnh giá cả leo thang.
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, khối lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam trong quý II vừa qua đã giảm 32,4% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống chỉ còn 308.124 tấn. Mặc dù vậy, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này vẫn tăng 8,5% lên 1,26 tỷ USD nhờ giá bán tăng cao.
Tính chung trong nửa đầu năm 2024, xuất khẩu mặt hàng này đạt 893.820 tấn với giá trị kim ngạch thu về 3,19 tỷ USD, so với cùng kỳ năm ngoái giảm 11,4% về lượng nhưng kim ngạch lại tăng mạnh 33,2%.
Như vậy, kết thúc 9 tháng đầu niên vụ 2023-2024 (từ tháng 10/2023 đến tháng 6/2024), Việt Nam đã xuất khẩu gần 1,26 triệu tấn cà phê, tương đương 86% sản lượng vào khoảng 1,47 triệu tấn của niên vụ hiện tại và giảm hơn 11% so với cùng kỳ niên vụ trước.
Nếu không tính hàng tồn kho từ năm ngoái chuyển sang thì Việt Nam chỉ còn lại khoảng 210.000 tấn cà phê để xuất khẩu trong 4 tháng tới cho đến khi vụ thu hoạch mới diễn ra vào tháng 11 năm nay.
Trong quý II, giá xuất khẩu bình quân cà phê của Việt Nam đạt 4.103 USD/tấn, tăng 24,7% so với quý I và tăng 60,4% so với quý II/2023. Tính riêng trong tháng 6, giá mặt hàng này đạt kỷ lục 4.593 USD/tấn, tăng 7,4% so với tháng trước và tăng 71,2% (hơn 1.900 USD/tấn) so với cùng kỳ.
Về thị trường, Liên minh châu Âu (EU) tiếp tục là thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất của Việt Nam trong nửa đầu năm, chiếm gần 40% về lượng và 38,6% tổng kim ngạch xuất khẩu ngành hàng, đạt 353.468 tấn với kim ngạch hơn 1,2 tỷ USD, giảm 8,5% về lượng nhưng tăng 40,7% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2023.
Nhật Bản vươn lên vị trí thứ hai với khối lượng đạt 63.127 tấn, trị giá 238,8 triệu USD, tăng 4,2% về lượng và tăng 47,4% về trị giá so với cùng kỳ.
Ngoài ra, lượng cà phê xuất khẩu sang một số thị trường khác trong khu vực châu Á như Indonesia, Philippin, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia… cũng tăng rất mạnh trong nửa đầu năm nay. Ngược lại, Mỹ, Nga, Algeria, Anh… lại chứng kiến sự sụt giảm mạnh.
Những lo ngại kéo dài về nguồn cung tiếp tục thúc đẩy giá cà phê trong nước và trên thế giới tăng cao. Trong thời gian gần đây, giá cà phê Việt Nam đang có xu hướng tăng mạnh, dự báo sắp phá vỡ mức đỉnh lịch sử. Trạng thái này diễn ra trong bối cảnh giá cà phê thế giới cũng đang trải qua giai đoạn tăng sốc, tạo nên sự sôi động của thị trường cà phê toàn cầu.
Theo dữ liệu từ giacaphe.com, giá cà phê Robusta trên sàn giao dịch London đã tăng lên mức 2.600 USD/tấn vào tháng 6/2024, cao nhất trong vòng 12 năm qua. Trong khi đó, giá cà phê Arabica trên sàn New York cũng tăng mạnh, đạt 2,50 USD/pound, mức cao nhất kể từ năm 2011.
Tại Việt Nam, giá cà phê nhân xô (cà phê nhân, cà phê nhân tươi) tại các tỉnh Tây Nguyên hiện dao động từ 51.000 - 52.000 đồng/kg, chỉ còn cách mức đỉnh lịch sử năm 2011 không xa. Theo báo cáo từ Tổng cục Thống kê, trong 6 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt 1,02 triệu tấn, tăng 5,2% so với cùng kỳ năm trước, mang về kim ngạch 2,24 tỷ USD.
Theo các chuyên gia, có nhiều yếu tố hỗ trợ giá cà phê tăng cao, nhất là dòng Robusta mà Việt Nam có sản lượng top đầu thế giới. Nhu cầu cà phê từ các nhà nhập khẩu châu Âu tăng do xu hướng tích trữ hàng tồn kho trước thời hạn tuân thủ các tiêu chuẩn Quy định phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR). Các nước sản xuất cà phê lớn như Brazil và Colombia đang phải đối mặt với hiện tượng thời tiết cực đoan như sương giá và hạn hán, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng cà phê. Tình trạng khan hiếm nguồn cung từ các nước sản xuất lớn đã đẩy giá cà phê thế giới tăng cao.
Sau đại dịch COVID-19, nhu cầu tiêu thụ cà phê trên toàn cầu đã phục hồi mạnh mẽ, đặc biệt là từ các thị trường lớn như Mỹ và châu Âu. Việc này đã tạo thêm áp lực lên nguồn cung cà phê, đẩy giá tăng cao hơn nữa.
Giá phân bón, lao động và chi phí vận chuyển đều tăng cao, góp phần đẩy giá cà phê lên. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến các nhà sản xuất nhỏ và trung bình, làm tăng giá thành sản phẩm cuối cùng.
Riêng Robusta, loại cà phê này còn được củng cố thêm đà tăng giá khi lo ngại về tình trạng khô hạn quá mức ở Việt Nam cùng với các dịch bệnh có thể dẫn tới thiệt hại về sản lượng, ảnh hưởng tới nguồn cung trên toàn cầu.
Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết yếu tố thời tiết không thuận lợi kết hợp với sự bùng phát của rệp sáp cùng nhện đỏ sẽ làm giảm sản lượng vụ robusta tiếp theo ở Việt Nam từ 15 - 20%.
Theo ước tính của Hiệp hội Cà phê và Ca cao Việt Nam (Vicofa), sản lượng cà phê robusta vụ 2023-2024 là khoảng 26,7 triệu bao, vụ mùa tiếp theo 2024-2025 của Việt Nam sẽ ở mức từ 21,4 - 22,7 triệu bao. Con số này thấp hơn đáng kể so với dự báo sơ bộ của Volcafé trước đây là 24 triệu bao và thấp hơn nhiều so với ước tính của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) đã đưa ra mới đây là 27,85 triệu bao.
Theo Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại - Bộ Công Thương (VITIC), đại diện một số doanh nghiệp xuất khẩu cà phê nhân sống lớn tại khu vực Tây Nguyên cho biết, lượng hàng trong kho không còn nhiều và sản lượng cà phê niên vụ 2024-2025 chắc chắn sẽ không bằng niên vụ trước.
Mặc dù khu vực Tây Nguyên - vùng trồng cà phê chính của Việt Nam đã bước vào mùa mưa, nhưng giới đầu tư quốc tế hiện cho rằng lượng mưa vẫn đang thấp hơn mức thông thường các năm trước, sẽ tác động tiêu cực đến sinh trưởng của cây cà phê. Những thông tin trên tiếp tục thúc đẩy Robusta tăng ngay đầu tuần.
Giá cà phê Việt Nam đang có triển vọng sáng, nhưng đi kèm với đó là thách thức lớn về chất lượng và phát triển bền vững. Sự quan tâm và đầu tư đúng mức sẽ là yếu tố then chốt giúp ngành cà phê Việt Nam tiếp tục vươn xa trên thị trường quốc tế. Với những biến động mạnh mẽ trong giá cả và tình hình thị trường, việc nắm bắt cơ hội và ứng phó với thách thức sẽ quyết định sự thành công của ngành cà phê Việt Nam trong tương lai.
Hương Trà /Kinh tế và Đồ uống