Thị trường các nước trong khối Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đang mở rộng cánh cửa cho hàng Việt, khi nhu cầu tiêu dùng được dự báo tăng mạnh.
Song, trong “cuộc đua” ngày càng gay gắt với các đối thủ mới và loạt chính sách thương mại thay đổi, doanh nghiệp Việt phải nâng cao nội lực, chuẩn hóa sản xuất và chuyển mình mạnh mẽ.
.jpg)
Hàng hóa xuất khẩu qua Cảng Lạch Huyện (thành phố Hải Phòng). Ảnh: Hoàng Hạnh
Thị trường lớn song nhiều thách thức
Sau gần 7 năm thực thi, Hiệp định CPTPP đã mang lại những kết quả rõ nét cho hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Báo cáo của Bộ Công Thương cho biết, kim ngạch xuất khẩu sang các nước thành viên tăng mạnh, nhất là nhóm hàng chủ lực như điện tử, dệt may, da giày, nông sản và thủy sản...
Theo số liệu từ Hải quan Việt Nam, năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và các nước CPTPP đạt 102,1 tỷ USD, tăng 6,8% so với năm 2023. Trong đó, Việt Nam xuất siêu 9,4 tỷ USD, tăng gấp đôi so với mức 4,7 tỷ USD của năm trước. Số liệu từ Bộ Công Thương cũng cho thấy, 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường CPTPP đạt gần 27,2 tỷ USD, tăng 22,6%, chiếm 15,1% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước.
Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trịnh Thị Thu Hiền phân tích, kết quả này có được là nhờ tỷ lệ hàng xuất khẩu được cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) để hưởng ưu đãi thuế quan từ CPTPP, tăng đáng kể. “Nếu như năm 2019, năm đầu tiên CPTPP có hiệu lực, mới có khoảng 0,7 tỷ USD hàng hóa được cấp C/O, tương đương 2% kim ngạch, thì đến năm 2024, con số này đã đạt 5 tỷ USD, chiếm 8,8%”, bà Trịnh Thị Thu Hiền cho biết.
Đáng chú ý, các thị trường lần đầu có hiệp định thương mại (FTA) với Việt Nam như Mexico, Canada đang ghi nhận sự tăng trưởng tích cực. Tỷ lệ hàng xuất khẩu có C/O ưu đãi sang Mexico tăng từ 7% năm 2015 lên 47% năm 2024, trong đó thủy sản đạt gần 80% và da giày cũng đạt hơn 80%. Tại Canada, các mặt hàng vali, túi xách, mây tre đan, thảm cói có tỷ lệ C/O ưu đãi đạt 42-45%, trong khi thủy sản đạt xấp xỉ 80%.
Còn theo Phó Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Australia Trần Thị Thanh Mỹ, năm 2019, xuất khẩu của Việt Nam sang Australia đạt 3,5 tỷ USD, đến năm 2024 là 6,5 tỷ USD, tăng 83% so với năm đầu.
Ở góc độ doanh nghiệp, Giám đốc Xuất khẩu Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam Đỗ Thị Phương Thảo đánh giá, CPTPP đã giúp doanh nghiệp mở rộng mạng lưới khách hàng và tiếp cận các thị trường có tiêu chuẩn cao. Tại thị trường Nhật Bản, công ty đã có những khách hàng lâu dài. Doanh nghiệp đang tập trung nghiên cứu khách hàng tiềm năng để có thể đi sâu vào thị trường Canada và Australia.
Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trịnh Thị Thu Hiền nhận định, những kết quả trên cho thấy, doanh nghiệp Việt Nam ngày càng chủ động đáp ứng quy tắc xuất xứ và tận dụng tốt hơn cơ hội từ CPTPP, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị phần.
Dự báo thời gian tới, nhu cầu nhập khẩu tại các thị trường lớn như Australia, Nhật Bản, Singapore và Canada tiếp tục duy trì ở mức cao. Đặc biệt, việc Vương quốc Anh chính thức thực thi CPTPP được kỳ vọng mang lại nhiều cơ hội mở rộng thị trường cho hàng Việt.
Sản xuất hàng may mặc xuất khẩu tại Công ty cổ phần May Sơn Hà (phường Sơn Tây). Ảnh: Nguyễn Quang
Tăng sức cạnh tranh từ nội lực
Theo Bộ Công Thương, CPTPP đã mở rộng cơ hội xuất khẩu, nhưng mức độ tận dụng ưu đãi thuế quan của doanh nghiệp Việt còn hạn chế so với một số FTA khác. Nguyên nhân chủ yếu là do có sự chia sẻ với các FTA khác ở cùng thị trường, bên cạnh tình trạng nhiều ngành vẫn chưa chủ động được chuỗi cung ứng nguyên liệu - sản xuất để gia tăng xuất khẩu.
Thực tế, hàng hóa Việt phải đối mặt với những thách thức mới tại thị trường CPTPP khi nhiều nước ban hành chính sách thương mại đối ứng, có thể làm dịch chuyển dòng chảy xuất nhập khẩu. Đồng thời, cạnh tranh gia tăng khi các đối thủ đẩy mạnh khai thác CPTPP hoặc tham gia FTA mới nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng, tạo áp lực lên doanh nghiệp Việt.
Trước bối cảnh này, bà Đỗ Thị Phương Thảo cho biết, doanh nghiệp đã chủ động xây dựng chuỗi cung ứng khép kín trong nước và tăng tỷ lệ nguyên liệu nội địa để đáp ứng quy tắc xuất xứ CPTPP. Công ty cũng tái cấu trúc sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới sự phát triển bền vững hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Nhiều chuyên gia kinh tế nhận định, doanh nghiệp Việt cần đổi mới mô hình sản xuất, tận dụng triệt để ưu đãi CPTPP, để biến hiệp định thành đòn bẩy chiến lược. Việc tham gia sâu vào chuỗi giá trị khu vực, liên kết với nhà cung cấp nội địa và nâng cao năng lực quản trị là con đường then chốt để gia tăng sức cạnh tranh.
Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trịnh Thị Thu Hiền khuyến nghị, doanh nghiệp không nên coi yêu cầu xuất xứ là rào cản, mà là chuẩn mực cần hướng tới. Đó cũng là động lực giúp doanh nghiệp nâng cấp năng lực, tiếp cận quy định quốc tế. Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống quản lý, lưu trữ chứng từ xuất xứ minh bạch, sẵn sàng chứng minh khi được yêu cầu…
Để hỗ trợ doanh nghiệp, Cục Xuất nhập khẩu đang triển khai một loạt giải pháp, trong đó có việc hoàn thiện nghị định thay thế Nghị định số 31/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết Luật Quản lý ngoại thương về xuất xứ hàng hóa; đồng thời phân cấp thẩm quyền cấp C/O về địa phương, nhằm rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, cũng như giảm chi phí hành chính cho doanh nghiệp xuất khẩu.
Lam Giang /Hànộimới