Để ngành hóa chất bứt phá trong kỷ nguyên mới, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, cần khắc phục những điểm ''thiếu'' và ''yếu'' của doanh nghiệp trong ngành.
Nhận diện “điểm nghẽn” ngành công nghiệp hoá chất
Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, ông Vương Thành Chung - Phó Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) đánh giá cao vai trò của ngành công nghiệp hoá chất đối với sự phát triển kinh tế Việt Nam. Đồng thời, chỉ ra những điểm nghẽn, điểm còn hạn chế khiến ngành công nghiệp quan trọng này chưa tạo được đột phá.
.jpg)
Ngành công nghiệp hoá chất đang có nhiều cơ hội phát triển. Ảnh minh hoạ
Cụ thể, theo ông Vương Thành Chung, những hạn chế mà ngành công nghiệp hoá chất đang phải đối mặt đó là, nhận thức thiếu đồng đều giữa các địa phương. Một số nơi vẫn còn tâm lý e ngại thu hút các dự án hóa chất, do lo ngại về an toàn môi trường.
Liên quan đến nội dung này, chia sẻ tại một sự kiện do Cục Hoá chất tổ chức, đại diện một số doanh nghiệp cho biết, họ gặp khó khăn trong quá trình xin cấp giấy phép triển khai dự án tại một số địa phương.
Bên cạnh đó, dù Việt Nam có khoảng 2.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hóa chất, nhưng đa số doanh nghiệp hóa chất trong nước còn yếu, thiếu vốn, thiếu công nghệ, khó cạnh tranh với doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Cũng nói về sự “yếu” và “thiếu” của ngành công nghiệp hoá chất, ông Đỗ Duy Phi - Chủ tịch Hội Hoá học Việt Nam cho rằng: Việc ứng dụng khoa học - công nghệ vào lĩnh vực hoá chất vẫn còn hạn chế, khiến doanh nghiệp hoá chất trong nước bị hạn chế cơ hội cạnh tranh và chưa đóng góp nhiều vào tăng trưởng ngành công nghiệp nói riêng và tăng trưởng kinh tế nói chung.
Một “điểm nghẽn” nữa cũng được ông Vương Thành Chung nêu ra, đó là các dự án hóa chất thường đòi hỏi vốn đầu tư lớn, yêu cầu công nghệ cao, trong khi cơ chế tín dụng cho các dự án này chưa thực sự phù hợp. Dữ liệu ngành công nghiệp hóa chất còn thiếu, gây khó khăn trong công tác dự báo và hoạch định chính sách của các cơ quan chức năng. Hệ thống pháp luật về hóa chất thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của nền kinh tế…
Tổng sản lượng ngành công nghiệp hoá chất Việt Nam chiếm khoảng 10-11% tổng giá trị GDP ngành công nghiệp. Ảnh minh hoạ
Tăng đóng góp của ngành công nghiệp hoá chất vào nền kinh tế
Theo Cục Hóa chất, nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, những năm qua, ngành công nghiệp hóa chất đã có những bước phát triển đáng kể. Hiện, cả nước có khoảng 2.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hóa chất, tổng sản lượng công nghiệp hoá chất Việt Nam hàng năm chiếm khoảng 10-11% tổng giá trị GDP ngành công nghiệp, giá trị tổng sản lượng ngành công nghiệp hóa chất chiếm tỷ trọng từ 13 - 14% toàn ngành công nghiệp. Sự phát triển của ngành công nghiệp hóa chất góp phần nâng cao năng lực sản xuất trong nước, giảm dần phụ thuộc nhập khẩu và từng bước tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Giai đoạn 2022 - 2025, ngành hóa chất đã thu hút 27 dự án tiêu biểu với tổng vốn gần 100.000 tỷ đồng, trải rộng từ: sản xuất cao su kỹ thuật; nguồn điện hóa học (pin - ắc quy); hóa chất cơ bản, hóa dầu; khí công nghiệp, đến phân bón chất lượng cao.
Nhiều tập đoàn quốc tế như AGC (Nhật Bản) hay Đông Cảng (Trung Quốc) đã đến khảo sát đầu tư các tổ hợp hóa chất quy mô lớn, cho thấy Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn trong bản đồ đầu tư hóa chất khu vực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, Việt Nam vẫn đang phải nhập siêu hóa chất.
Để khắc phục những điểm nghẽn, và tạo không gian mới cho ngành hoá chất, Cục Hoá chất cho biết, Quyết định số 726/QĐ-TTg ngày 16/6/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất đến năm 2030, tầm nhìn đến 2040 và Luật Hóa chất số 69/2025/QH15 được Quốc hội phê chuẩn ngày 14/6/2025 là các văn bản trụ cột pháp lý và chiến lược quan trọng làm nền tảng cho hoạt động quản lý nhà nước và định hướng phát triển ngành.
Những văn bản này không chỉ xác lập khung pháp lý rõ ràng mà còn chỉ ra những ưu tiên mang tính chiến lược cho phát triển bền vững, chuyển dịch cơ cấu, nâng cao năng suất, chất lượng và tham gia sâu vào chuỗi giá trị công nghiệp hóa chất toàn cầu.
Trong đó, Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất đã nêu và nhấn mạnh quan điểm phát triển ngành hóa chất là ngành công nghiệp nền tảng, cần kết hợp phát triển chiều rộng và chiều sâu, khuyến khích gia tăng giá trị gia tăng của sản phẩm, ứng dụng công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường, thúc đẩy tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn, đồng thời ứng dụng chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả sản xuất…
Về mặt tuân thủ pháp luật, bảo đảm an toàn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất công nghiệp trong phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Công Thương, Luật Hóa chất số 69/2025/QH15 đã làm rõ trách nhiệm pháp lý của tổ chức, cá nhân trong toàn bộ chuỗi hoạt động hóa chất. Những quy định mới này nhằm nâng cao chuẩn mực quản lý, bảo vệ người lao động, cộng đồng và môi trường. Đồng thời, hướng tới minh bạch thông tin giúp doanh nghiệp có cơ sở để nâng giá trị sản phẩm, xây dựng niềm tin trên thị trường trong nước và xuất khẩu, giúp cho nhà quản lý trong kiểm soát, thúc đẩy phát triển ngành.
Để thúc đẩy ngành công nghiệp hoá chất, đại diện Cục Hoá chất (Bộ Công Thương) cho biết, tới đây sẽ khuyến khích và thúc đẩy đầu tư, sản xuất, kinh doanh theo mô hình hóa học xanh, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chuỗi giá trị khép kín trong ngành như: tái chế, sử dụng hiệu quả tài nguyên, xử lý chất thải. Cùng với đó, coi đây là nguồn tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trong trung và dài hạn.
Để khắc phục những điểm nghẽn của ngành hoá chất, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách liên quan tới phát triển công nghiệp hoá chất. Trong đó, Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045 cũng nhấn mạnh, ưu tiên phát triển hóa chất cơ bản, hóa dầu, hóa dược và phân bón.
Linh Đan /Báo Công Thương