Trong bối cảnh các hàng rào carbon ngày càng siết chặt, tiêu chuẩn không còn là ''luật chơi kỹ thuật'' mà trở thành công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp vừa nâng cao năng suất, vừa cải thiện chất lượng và sức cạnh tranh.
Phát triển bền vững, kinh tế xanh và phát thải thấp không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với nền kinh tế Việt Nam trong tiến trình hội nhập. Theo ông Triệu Việt Phương – Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam (Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia), để đạt mục tiêu này, việc đảm bảo năng suất xanh và chất lượng xanh cần được đặt ở vị trí trung tâm, trong đó tiêu chuẩn là một trong những công cụ quan trọng nhất.
Hiện Việt Nam có trên 14.000 tiêu chuẩn quốc gia, song trong bối cảnh xu hướng tiêu chuẩn hóa toàn cầu đang dịch chuyển mạnh sang phát triển xanh, hệ thống này cần tiếp tục được rà soát, hoàn thiện, ưu tiên các nhóm tiêu chuẩn phục vụ mục tiêu phát thải thấp, sử dụng hiệu quả tài nguyên và nâng cao chất lượng tăng trưởng.
.jpg)
Sản xuất hàng dệt may xuất khẩu tại Tổng Công ty May 10
Theo ông Triệu Việt Phương, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia đang tập trung phát triển bốn nhóm trọng điểm. Thứ nhất là nhóm tiêu chuẩn về năng lượng xanh và tích hợp hệ thống, bao gồm điện mặt trời, điện gió, sinh khối, hydrogen xanh cùng các tiêu chuẩn an toàn - hiệu suất cho hệ thống lưu trữ năng lượng và kết nối lưới điện thông minh. Đây là nền tảng để doanh nghiệp tiếp cận nguồn năng lượng sạch, ổn định, giảm chi phí dài hạn và nâng cao hiệu suất sản xuất.
Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp lớn như Vinamilk hay TH true Milk đã đầu tư mạnh vào điện mặt trời áp mái, năng lượng tái tạo kết hợp tiêu chuẩn quản lý năng lượng, giúp tiết kiệm hàng chục tỷ đồng chi phí điện mỗi năm, đồng thời giảm đáng kể lượng phát thải CO₂.
Thứ hai là nhóm tiêu chuẩn về sản phẩm xanh và vật liệu bền vững, đóng vai trò thúc đẩy tiêu dùng bền vững. Các tiêu chuẩn về vật liệu tái chế, vật liệu sinh học phân hủy, sản phẩm phát thải thấp, nhãn sinh thái, đặc biệt là đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA) giúp doanh nghiệp nhìn rõ tác động môi trường trong từng công đoạn.
Nhiều doanh nghiệp dệt may như May 10, Việt Tiến từng bước áp dụng LCA và eco-design để giảm tiêu hao nguyên liệu, tiết kiệm nước, năng lượng và đáp ứng tiêu chuẩn xanh từ thị trường EU, Hoa Kỳ – những thị trường đang ngày càng khắt khe với dấu chân carbon của sản phẩm.
Thứ ba là nhóm tiêu chuẩn về quy trình sản xuất sạch hơn và kinh tế tuần hoàn, tập trung vào quản lý chất thải, thiết kế dễ tái chế, tái sử dụng vật liệu và giảm phát thải trong toàn chuỗi giá trị. Với các ngành phát thải cao như xi măng, thép, hóa chất, dệt may, đây là “chìa khóa” để thu hẹp khoảng cách công nghệ và giữ vững đơn hàng xuất khẩu.
Điển hình, Tập đoàn Hòa Phát đã đầu tư công nghệ thu hồi nhiệt dư, tuần hoàn nước và kiểm soát phát thải theo tiêu chuẩn quốc tế, vừa giảm chi phí sản xuất, vừa nâng cao năng suất và đáp ứng yêu cầu môi trường ngày càng nghiêm ngặt.
Thứ tư là nhóm tiêu chuẩn về đo lường – báo cáo – thẩm định phát thải (MRV) và quản lý carbon. Đây là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tham gia thị trường carbon, đáp ứng các cơ chế quốc tế như CBAM của EU. Một hệ thống MRV chuẩn hóa giúp doanh nghiệp đo lường chính xác phát thải, xác định “điểm nóng” tiêu hao năng lượng và tối ưu chi phí.
Bên cạnh đó, các tiêu chuẩn hệ thống quản lý như ISO 50001 (năng lượng), ISO 14001 (môi trường) và các chuẩn mực ESG đang trở thành trụ cột trong vận hành bền vững của doanh nghiệp.
Theo Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam, trong giai đoạn tới, có ba bước tiến được dự báo tác động mạnh nhất đến năng suất ngành và doanh nghiệp. Trước hết là hoàn thiện hệ thống MRV. Khi có dữ liệu phát thải chính xác và minh bạch, doanh nghiệp có thể nhận diện rõ các khâu tiêu hao năng lượng, từ đó đưa ra giải pháp cải tiến hiệu quả chi phí. Đây chính là nền tảng để chuyển từ “giảm phát thải bị động” sang “tối ưu chủ động”.
.jpg)
Ông Triệu Việt Phương – Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam
Thứ hai là áp dụng các chuẩn mực thiết kế và sản xuất theo vòng đời như LCA và eco-design. Cách tiếp cận này giúp giảm tiêu hao nguyên liệu, kéo dài tuổi thọ sản phẩm và giảm chất thải cuối vòng đời. Nhiều doanh nghiệp áp dụng LCA cho thấy khả năng tiết kiệm chi phí nguyên liệu và năng lượng chỉ sau vài năm triển khai.
Thứ ba là kết hợp tiêu chuẩn hệ thống quản lý với chuyển đổi số. Khi tiêu chuẩn được tích hợp với công nghệ số, doanh nghiệp có thể giám sát năng lượng, môi trường theo thời gian thực, ra quyết định dựa trên dữ liệu và tự động hóa quy trình. Đây là yếu tố tạo ra “hiệu quả kép”: tăng năng suất – giảm phát thải.
Thực tiễn từ nhiều doanh nghiệp cho thấy, tiêu chuẩn không còn là chi phí tuân thủ mà đã trở thành lợi thế cạnh tranh dài hạn. Việc hài hòa tiêu chuẩn quốc gia với tiêu chuẩn quốc tế không chỉ giúp doanh nghiệp vượt qua hàng rào kỹ thuật, mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, tối ưu chi phí và mở rộng thị trường. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu chuyển dịch sang mô hình phát triển xanh, tiêu chuẩn hóa gắn với chuyển đổi số và quản trị hiện đại sẽ là con đường ngắn nhất để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất, chất lượng và vị thế trên chuỗi giá trị toàn cầu.
Thanh Hiền /Chất lượng Việt Nam