Pakistan tránh sụp đổ nhờ IMF và vốn ngoại, nhưng cải cách chậm khiến nền kinh tế vẫn mong manh, rủi ro chồng chất.
Trong nhiều năm qua, Pakistan liên tục đối mặt với áp lực kinh tế kéo dài, tăng trưởng yếu và các chỉ số phát triển con người ở mức thấp.
.png)
Đồng Rupee Pakistan bên cạnh biểu đồ biến động mạnh. Ảnh: Financial Times
Quốc gia này phải chống chọi với biến động mạnh của đồng nội tệ, lạm phát phi mã giai đoạn 2022-2024, áp lực cán cân thanh toán và gánh nặng nợ nước ngoài ngày càng lớn. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn tránh được nguy cơ sụp đổ nhờ các gói cứu trợ liên tiếp từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và nguồn vốn khẩn cấp từ các đối tác bên ngoài.
IMF - “phao cứu sinh” quan trọng
Một trong những trụ cột giúp ổn định kinh tế Pakistan là sự hỗ trợ liên tục từ IMF và các tổ chức tài chính quốc tế.
Báo cáo Đánh giá Quản trị và Chống tham nhũng (GCDA) được công bố tháng 11/2025, ngay trước khi Hội đồng điều hành IMF dự kiến phê duyệt khoản giải ngân 1,2 tỷ USD, thuộc chương trình hỗ trợ trị giá 7 tỷ USD kéo dài 37 tháng, khởi động dưới thời Thủ tướng Shehbaz Sharif.
Với lần giải ngân mới, Pakistan đã nhận khoảng 3,3 tỷ USD từ IMF kể từ năm ngoái. Chương trình cứu trợ này cho phép Islamabad tiếp tục nhận vốn theo từng giai đoạn, với điều kiện thực hiện các cải cách đã cam kết.
Pakistan từng suýt vỡ nợ vào năm 2023 và chỉ tránh được điều này nhờ IMF gia hạn gói cứu trợ khẩn cấp 9 tháng, trước khi triển khai chương trình dài hạn hiện nay. Từ năm 1958 đến nay, Pakistan đã 25 lần tìm đến IMF, trở thành một trong những quốc gia vay vốn thường xuyên nhất của tổ chức này.
Theo Reuters, nguồn vốn IMF trong năm 2025 giúp Pakistan củng cố dự trữ ngoại hối, trấn an thị trường và đảm bảo khả năng nhập khẩu cũng như trả nợ.
Điều hành tiền tệ linh hoạt và tín hiệu tích cực từ thị trường
Ngân hàng Nhà nước Pakistan sử dụng chính sách tiền tệ như công cụ chiến lược để kiểm soát lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng.
Ngày 15/12, cơ quan này bất ngờ giảm lãi suất điều hành 0,5 điểm phần trăm xuống 10,5%, sau bốn kỳ họp giữ nguyên mức cũ. Động thái nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững, đồng thời duy trì mục tiêu kiểm soát lạm phát.
Dù còn nhiều yếu tố bất ổn, tâm lý thị trường đối với Pakistan đang cải thiện. Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm như S&P Global, Fitch và Moody’s đã nâng hạng tín nhiệm của Pakistan trong năm 2025, nhờ tài chính ổn định hơn và nguồn thu tăng.
Trái phiếu quốc tế của Pakistan ghi nhận mức lợi suất gần 22% trong năm, trong khi chỉ số chứng khoán chuẩn tăng 44%, thuộc nhóm tăng mạnh nhất châu Á.
Bloomberg Economics ước tính tăng trưởng GDP quý II đạt 3,4% so với cùng kỳ, số liệu chính thức sẽ được công bố sớm. Tuy nhiên, trong bối cảnh chính trị rối ren, đặc biệt là việc cựu Thủ tướng Imran Khan vẫn bị giam giữ, nhà đầu tư chưa sẵn sàng cho các kế hoạch dài hạn tại Pakistan.
Tái kết nối với Mỹ và phụ thuộc vào Trung Quốc
Pakistan đang nỗ lực khôi phục quan hệ kinh tế với Mỹ. Theo Bloomberg, Islamabad dự kiến tổ chức hội nghị xúc tiến đầu tư tại Washington, tập trung vào các lĩnh vực năng lượng, khai khoáng và công nghệ.
Quan hệ thương mại hai nước cải thiện sau khi Mỹ áp mức thuế 19% cho hàng hóa Pakistan, thấp hơn nhiều so với mức 50% áp cho Ấn Độ. Tổng thống Donald Trump cũng cam kết hỗ trợ Pakistan khai thác nguồn dầu lớn trong lãnh thổ nước này.
Ngoài phương Tây, Pakistan vẫn dựa nhiều vào Trung Quốc. Theo Viện Trung Đông, sự phụ thuộc chiến lược vào Bắc Kinh ngày càng sâu sắc, đặc biệt thông qua Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC).
Tháng 1, báo Dawn đưa tin hai nước tái khẳng định cam kết phát triển CPEC giai đoạn 2, tập trung vào công nghiệp hóa, khu kinh tế đặc biệt, năng lượng sạch, nông nghiệp và các dự án an sinh.
Báo cáo IMF: Thể chế yếu kém, tham nhũng ăn mòn nền kinh tế
Báo cáo dài 186 trang của IMF mô tả hệ thống thể chế tại Pakistan đang hoạt động kém hiệu quả, không đủ năng lực thực thi pháp luật và bảo vệ nguồn lực công.
IMF nhận định tham nhũng tồn tại dai dẳng và mang tính phá hoại, làm méo mó thị trường, xói mòn niềm tin xã hội và gây bất ổn tài khóa. Báo cáo cảnh báo nếu không xóa bỏ cấu trúc đặc quyền của tầng lớp tinh hoa, tình trạng trì trệ kinh tế sẽ tiếp diễn.
Theo IMF, hình thức tham nhũng gây thiệt hại lớn nhất là sự chi phối của các nhóm lợi ích đặc quyền đối với những ngành kinh tế trọng yếu, bao gồm cả các doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước hoặc có liên kết với nhà nước.
Một báo cáo của UNDP năm 2021 cho thấy các đặc quyền kinh tế dành cho giới tinh hoa Pakistan, bao gồm chính trị gia và quân đội, chiếm khoảng 6% GDP.
IMF cũng cảnh báo rủi ro quản trị liên quan đến Hội đồng Tạo thuận Đầu tư Đặc biệt (SIFC), được thành lập tháng 6/2023 nhằm thúc đẩy đầu tư và bao gồm cả lãnh đạo dân sự lẫn quân sự.
Báo cáo nêu quan ngại về quyền miễn trừ pháp lý rộng rãi dành cho các quan chức SIFC và thẩm quyền của hội đồng trong việc miễn trừ các dự án khỏi quy định pháp lý.
IMF khuyến nghị tăng cường minh bạch, bao gồm việc công bố báo cáo thường niên về các khoản đầu tư được hỗ trợ và ưu đãi được cấp.
Ngân hàng Thế giới cảnh báo: Ổn định nhưng không thịnh vượng
Ngân hàng Thế giới cho rằng việc ổn định kinh tế vĩ mô chưa mang lại cải thiện đáng kể về mức sống. Tổ chức này dự báo tăng trưởng của Pakistan đạt 3% trong năm nay và 3,4% năm tới, thấp hơn nhiều so với mức cần thiết để hấp thụ 1,6 triệu lao động mới mỗi năm.
Báo cáo về nghèo đói cho thấy tỷ lệ nghèo tăng trở lại lên hơn 27% vào giai đoạn 2023-2024, với gần một nửa dân số sống dưới ngưỡng thu nhập trung bình thấp.
Địa chính trị: Rủi ro chồng chất
Sau vụ tấn công khủng bố tại Pahalgam, Jammu & Kashmir khiến 26 dân thường thiệt mạng, Ấn Độ đã phản ứng mạnh bằng cách tạm ngừng Hiệp ước Nước sông Indus. Islamabad cảnh báo mọi nỗ lực ngăn hoặc chuyển hướng dòng chảy sẽ bị coi là “hành động chiến tranh”.
Khoảng 80% diện tích canh tác của Pakistan phụ thuộc vào hệ thống sông Indus, cũng như hầu hết các dự án thủy điện.
Tháng 5/2025, chiến dịch phản công xuyên biên giới của Ấn Độ mang tên Sindoor đánh dấu bước leo thang căng thẳng trong quan hệ an ninh giữa hai nước.
Các hoạt động quân sự và biện pháp đáp trả làm tăng chi phí quốc phòng, thu hẹp ngân sách phát triển, khiến nhà đầu tư lo ngại và làm tăng chi phí bảo hiểm, logistics cho thương mại.
Pakistan chịu tổn thất lớn khi các đòn tấn công của Ấn Độ phá hủy chín căn cứ không quân quan trọng, gây thiệt hại đáng kể cho hạ tầng quân sự.
Các báo cáo cho thấy những dự án đập mới của Afghanistan trên các sông nhánh Kunar và Kabul sẽ làm giảm dòng chảy vào khu vực Tây Bắc Pakistan.
Kết hợp với các biện pháp của Ấn Độ, đây được coi là “cú đúp” đối với an ninh nguồn nước của Pakistan, đặc biệt tại các tỉnh vốn khô hạn và đóng vai trò cung cấp sản lượng nông nghiệp lớn.
Tồn tại nhưng không chuyển hóa
Kinh tế Pakistan hiện duy trì nhờ hỗ trợ từ IMF, các biện pháp chính sách linh hoạt, đầu tư chọn lọc và những tính toán địa chính trị, bao gồm sự phụ thuộc lớn vào Trung Quốc và Mỹ.
Tuy nhiên, nếu không thực hiện cải cách sâu rộng, xóa bỏ đặc quyền của tầng lớp tinh hoa và khôi phục trách nhiệm giải trình trong thể chế, Pakistan sẽ tiếp tục tồn tại mà không đạt được thịnh vượng toàn diện, mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn khủng hoảng và cứu trợ vốn đã định hình lịch sử kinh tế nước này.
Việt Hà (The Times of India)
Nhà báo và Công luận