Thực tế cho thấy, việc thiếu các tiêu chuẩn quốc tế trong mua sắm công có thể tạo ra những thách thức trong thương mại, cản trở hiệu quả, tính minh bạch và tính bền vững. Bằng cách sử dụng các tiêu chuẩn như là nguyên tắc hướng dẫn, Chính phủ có thể trở thành tấm gương, đồng thời đạt được những mục tiêu chính sách rộng lớn mang lại lợi ích cho xã hội, thúc đẩy những thay đổi tích cực và góp phần xây dựng một nền kinh tế toàn cầu bền vững và công bằng.
Tiêu chuẩn hóa trong mua sắm công góp phần xây dựng một nền kinh tế toàn cầu bền vững và công bằng. (Ảnh minh họa)
Hậu quả không mong muốn của tiêu chuẩn hóa không đúng cách
Trong nền kinh tế toàn cầu, việc thiếu các tiêu chuẩn quốc tế có thể tạo ra những thách thức trong thương mại, cản trở hiệu quả, tính minh bạch và tính bền vững. Việc tiêu chuẩn hóa không đúng cách có thể dẫn đến hậu quả không mong muốn, tác động đến nhiều ngành và lĩnh vực khác nhau, chẳng hạn như:
1. Vấn đề về chất lượng
An toàn thực phẩm: Thiếu các tiêu chuẩn hài hòa về an toàn thực phẩm có thể làm gia tăng rủi ro liên quan đến các yếu tố hóa học, sinh học và vật lý, gây nguy hại cho sức khỏe người tiêu dùng.
Ngành công nghiệp dược phẩm: Nhiều quy trình đảm bảo chất lượng có thể ảnh hưởng đến độ tin cậy của thuốc, hiệu quả điều trị và sự an toàn của bệnh nhân.
Ngành công nghiệp ô tô: Sự khác biệt về tiêu chuẩn chất lượng và an toàn có thể gây ra những bất cập trong việc sản xuất, lắp ráp, chuỗi cung ứng, tạo ra rào cản thương mại và làm giảm lòng tin của người tiêu dùng.
2. Rào cản kỹ thuật trong thương mại
Ngành công nghiệp điện tử: Sự khác biệt về tiêu chuẩn kỹ thuật có thể cản trở việc tiếp cận thị trường do sự không tương thích về công nghệ và tiêu chuẩn.
Các thiết bị y tế: Các quy định và tiêu chuẩn khác nhau sẽ gây khó khăn cho việc phân phối sản phẩm chăm sóc sức khỏe trên toàn cầu, các thủ tục phê duyệt và tiếp cận thị trường.
Nguồn năng lượng tái tạo: Thiếu các yêu cầu về tiêu chuẩn đối với các công nghệ năng lượng tái tạo như pin mặt trời, tua bin gió, hiệu suất năng lượng, khả năng tương thích với lưới điện và các hoạt động lắp đặt có thể cản trở việc triển khai các giải pháp năng lượng tái tạo.
3. Sự phức tạp của chuỗi cung ứng
Ngành dệt may: Thiếu các thông lệ và hướng dẫn chuẩn hóa về nguyên liệu thô, phẩm nhuộm, môi trường, nguồn cung ứng có đạo đức, quy trình sản xuất và tính minh bạch của chuỗi cung ứng sẽ làm tổn hại đến tính toàn vẹn của chuỗi cung ứng.
Sản xuất điện tử: Việc thiếu quy trình và hướng dẫn chuẩn về nguồn cung ứng linh kiện, thông số kỹ thuật sản phẩm và quản lý chuỗi cung ứng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, độ tin cậy và việc tuân thủ các quy định.
Ngành nông nghiệp: Việc thiếu tiêu chuẩn sẽ ảnh hưởng đến hoạt động canh tác bền vững, dán nhãn sản phẩm, dư lượng hóa chất, đa dạng sinh học, nạn phá rừng, suy thoái đất, các hoạt động lao động phi đạo đức và khả năng truy xuất nguồn gốc.
4. Thiếu tính tương thích
Công nghệ thông tin: Việc thiếu các tiêu chuẩn về trao đổi, sử dụng, định dạng thông tin, dữ liệu và giao thức truyền thông sẽ ảnh hưởng đến khả năng hợp tác, đổi mới và mở rộng quy mô của nền kinh tế số và các giải pháp công nghệ thông tin.
Logistics và vận tải: Việc thiếu các giao thức tiêu chuẩn cho thủ tục hải quan, chứng từ vận chuyển hàng hóa và cơ sở hạ tầng vận tải sẽ gây khó khăn trong việc hợp lý hóa hoạt động logistics và quản lý chuỗi cung ứng.
Dịch vụ y tế: Các tiêu chuẩn về trao đổi, sử dụng, định dạng thông tin và giao thức bảo mật có thể đảm bảo an toàn cho việc trao đổi dữ liệu.
5. Những tác động đến môi trường và xã hội
Nạn phá rừng và chuỗi cung ứng: Việc không cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố môi trường có thể dẫn đến phá hủy hệ sinh thái.
Ô nhiễm nguồn nước: Thiếu các tiêu chuẩn phù hợp có thể dẫn đến việc xả chất thải độc hại gây ô nhiễm nguồn nước.
Vi phạm quyền lao động: Các cân nhắc xã hội không đầy đủ có thể dẫn đến vi phạm quyền lao động trong chuỗi cung ứng.
Quỹ đầu tư quốc gia: Việc không cân nhắc tác động môi trường và xã hội có thể dẫn đến các khoản đầu tư phi đạo đức, gây hại cho môi trường và xã hội.
Những ví dụ trên chỉ ra việc thiếu tiêu chuẩn đã cản trở sự kết nối, phát triển kinh tế bền vững và có đạo đức, cũng như thương mại xuyên biên giới. Có thể thấy, tiêu chuẩn hóa đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng bền vững trên toàn cầu.
Tiêu chuẩn hóa trong cuộc sống: Thành công và thất bại
Tiêu chuẩn hóa đóng vai trò quan trọng trong xã hội hiện đại, thúc đẩy tính tương tác, hiệu quả và đổi mới sáng tạo. Bằng cách thiết lập các khuôn khổ và giao thức chung, tiêu chuẩn hóa tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác, giảm thiểu sự phức tạp và nâng cao trải nghiệm người dùng. Dưới đây là một số ví dụ về cách tiêu chuẩn hóa giúp chúng ta điều chỉnh quy định trong các bối cảnh khác nhau:
1. Biển báo và tín hiệu giao thông: Tiêu chuẩn hóa các biển báo và tín hiệu giao thông đảm bảo tính nhất quán trong quản lý giao thông và nâng cao an toàn đường bộ.
2. Nhãn và bao bì thực phẩm: Tiêu chuẩn hóa thông tin dinh dưỡng của nhãn thực phẩm giúp người tiêu dùng đưa ra lựa chọn tốt hơn và đảm bảo an toàn thực phẩm.
3. Múi giờ và giờ quốc tế phối hợp (UTC): Tiêu chuẩn hóa múi giờ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp và lập lịch trình trên toàn cầu.
4. Thuật ngữ và mã số y tế: Tiêu chuẩn hóa các thuật ngữ và mã số y tế cải thiện giao tiếp giữa chuyên gia y tế và nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân.
5. Hệ thống giao thông công cộng: Các hệ thống được tiêu chuẩn hóa giúp chuyến đi của hành khách trở nên thuận tiện hơn và nâng cao trải nghiệm của người đi lại.
6. Giao thức Internet (IP): Tiêu chuẩn hóa giao thức IP cho phép trao đổi dữ liệu một cách liền mạch trên Internet.
7. Hệ mét: Đơn vị đo lường này được áp dụng rộng rãi, giúp đơn giản hóa phép đo trên toàn thế giới.
8. Container vận chuyển: Việc áp dụng tiêu chuẩn ISO cho container vận chuyển, điển hình là đơn vị đo TEU (đơn vị đo lường tương đương 1 container 20 feet) đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển đa phương thức bằng cách cung cấp khuôn mẫu chung về kích thước, hình dạng và quy trình xử lý container.
9. Thẻ tín dụng: Việc tiêu chuẩn hóa định dạng thẻ tín dụng, giao thức bảo mật và mạng lưới thanh toán đã mở đường cho các giao dịch tài chính xuyên biên giới. Người tiêu dùng giờ đây có thể sử dụng thẻ tín dụng của mình một cách an toàn ở hầu hết quốc gia, nhờ vào các quy trình tiêu chuẩn đảm bảo tính bảo mật, tính tương thích và dễ sử dụng.
Những thất bại trong quá trình tiêu chuẩn hoá:
1. Ổ cắm, phích cắm và bộ chuyển đổi: Sự đa dạng và thiếu tiêu chuẩn chung của các loại ổ cắm, phích cắm, sạc điện thoại và các thiết bị điện tử trên thế giới đã gây ra nhiều bất tiện cho người dùng, làm phức tạp hóa quá trình sản xuất và thương mại, đồng thời tăng chi phí sản xuất.
2. Bố cục bàn phím: Việc không có một tiêu chuẩn chung về bố cục bàn phím khiến người dùng gặp khó khăn khi sử dụng các thiết bị khác nhau.
3. Kích cỡ trang phục: Sự thiếu nhất quán về tiêu chuẩn kích cỡ trong ngành thời trang gây khó khăn trong việc tìm kiếm sản phẩm có kích thước phù hợp với người dùng.
4. Kích thước giấy: Sự khác biệt về kích thước giấy gây ra nhiều bất tiện trong việc in ấn và lưu trữ tài liệu.
5. Băng video: Sự cạnh tranh giữa các định dạng băng video như VHS và Betamax đã khiến người tiêu dùng bối rối và phân mảnh thị trường.
6. Thị trường carbon: Việc thiếu các tiêu chuẩn quốc tế thống nhất trong thị trường carbon làm giảm hiệu quả và độ tin cậy của các hoạt động giảm phát thải, cản trở quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Để giải quyết những thách thức này, cần thiết phải xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế rõ ràng và nghiêm ngặt, đảm bảo tính minh bạch, chính xác và toàn vẹn về môi trường trong giao dịch phát thải, phù hợp với mục tiêu khí hậu toàn cầu đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững. Các nguyên tắc Carbon cốt lõi của Hội đồng liêm chính cho thị trường carbon tự nguyện (ICVCM) là một bước đi đúng hướng.
7. Đường ray: Sự khác biệt về tiêu chuẩn khổ đường ray giữa các quốc gia gây khó khăn cho việc vận chuyển hàng hóa xuyên biên giới, làm tăng chi phí và thời gian vận chuyển.
8. Cơ sở hạ tầng năng lượng Châu Âu: Sự đa dạng về tiêu chuẩn năng lượng ở các quốc gia châu Âu cản trở việc tích hợp các thị trường năng lượng tái tạo, hạn chế hợp tác và thương mại xuyên biên giới.
9. Cảng biển khu vực Đông Nam Á: Sự khác biệt về cơ sở hạ tầng và quy trình hoạt động tại các cảng biển ở Đông Nam Á gây ra tắc nghẽn, chậm trễ và ảnh hưởng đến môi trường, làm giảm tính cạnh tranh của thương mại.
10. Quản lý không lưu khu vực Bắc Mỹ: Sự không nhất quán trong hệ thống quản lý không lưu ở Bắc Mỹ dẫn đến tình trạng tắc nghẽn, chậm chuyến bay, tăng chi phí, phát thải và gây ra các vấn đề về sự an toàn.
Chính phủ có thể tận dụng sức mua đáng kể của mình để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và môi trường bằng cách áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong quá trình mua sắm và quản lý chuỗi cung ứng. Sau đây là một số lợi ích chính:
1. Thúc đẩy cạnh tranh công bằng: Thiết lập sân chơi bình đẳng cho các nhà cung ứng dựa trên chất lượng và sự tuân thủ; Tăng tính minh bạch trong các quy trình mua sắm để giảm sự thiên vị.
2. Cải thiện chất lượng và hiệu suất: Đặt ra các tiêu chuẩn về chất lượng, an toàn và độ tin cậy; Giảm thiểu rủi ro liên quan đến sản phẩm hoặc dịch vụ kém chất lượng.
3. Nâng cao hiệu quả và hiệu suất: Đơn giản hóa các quy trình mua sắm và thúc đẩy khả năng trao đổi, sử dụng thông tin; Tiết kiệm thời gian và nguồn lực cho các cơ quan nhà nước và nhà cung ứng.
4. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững: Khuyến khích các nhà cung ứng đổi mới sáng tạo và hỗ trợ các mục tiêu phát triển bền vững; Thúc đẩy tiến bộ công nghệ và khả năng cạnh tranh.
5. Giảm thiểu chi phí và đảm bảo giá trị đồng tiền: Lợi ích từ quy mô kinh tế và chiết khấu khi mua số lượng lớn; Đảm bảo kiểm soát chất lượng và giảm chi phí bổ sung.
6. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận thị trường và thương mại: Giúp cơ quan nhà nước tuân thủ các hiệp định thương mại và nghĩa vụ quốc tế.
7. Tính bền vững về môi trường: Ưu tiên các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường trong quyết định mua sắm; Góp phần bảo tồn tài nguyên và giảm thiểu biến đổi khí hậu.
8. Quyền con người và trách nhiệm xã hội: Hướng dẫn tìm nguồn cung ứng có đạo đức và thúc đẩy tính minh bạch trong chuỗi cung ứng; Duy trì các tiêu chuẩn lao động công bằng và trách nhiệm xã hội.
9. Đổi mới sáng tạo và khả năng cạnh tranh: Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao hiệu quả hoạt động; Tạo điều kiện tiếp cận thị trường cho các nhà cung ứng trong nước.
10. Quản lý rủi ro và tuân thủ: Giúp cơ quan nhà nước giảm thiểu rủi ro liên quan đến việc không tuân thủ quy định; Tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và cho phép thực hiện các quy định.
11. Niềm tin của người dân và trách nhiệm giải trình: Thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và quản trị tốt; Thể hiện cam kết về trách nhiệm xã hội và sự tham gia của các bên liên quan.
Tóm lại, việc chấp nhận các tiêu chuẩn quốc tế trong mua sắm công và thực hành chuỗi cung ứng mang lại nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường đáng kể bao gồm đảm bảo chất lượng, phát triển môi trường bền vững, bảo vệ quyền con người, đổi mới sáng tạo và thực hành kinh doanh có trách nhiệm.
Bằng cách sử dụng các tiêu chuẩn như là nguyên tắc hướng dẫn, Chính phủ có thể trở thành tấm gương, đồng thời đạt được những mục tiêu chính sách rộng lớn mang lại lợi ích cho xã hội, thúc đẩy thay đổi tích cực và góp phần xây dựng nền kinh tế toàn cầu bền vững và công bằng. Chính phủ có thể đạt được điều này bằng cách đảm bảo tư vấn chuyên môn và hợp tác với các cơ quan tiêu chuẩn quốc gia để hỗ trợ và thu hẹp khoảng cách cần thiết.
Đoàn thanh niên Ủy ban TCĐLCL Quốc gia
Chất lượng Việt Nam