Thị trường đồ uống Việt Nam chưa bao giờ hạ nhiệt, vẫn luôn là thỏi nam châm hút các nhà đầu tư, đặc biệt là các tập đoàn nước ngoài. Những động thái gần đây như việc tập đoàn của tỷ phú Thái Lan Charoen Sirivadhanabhakdi liên tục gia tăng tỷ lệ sở hữu tại Vinamilk hay hoàn tất thương vụ sáp nhập Sabibeco vào Sabeco đã minh chứng cho điều đó. Câu hỏi đặt ra là, trong bối cảnh này, các doanh nghiệp nội địa cần làm gì để không bị lép vế và đánh mất ''sân nhà''?
Sức hút khó cưỡng từ thị trường tỷ đô
Theo thống kê, doanh thu thị trường đồ uống Việt Nam đạt con số ấn tượng 8,78 tỷ USD, trong đó kênh bán lẻ (siêu thị, cửa hàng tiện lợi) chiếm phần lớn với 7,11 tỷ USD, còn lại 1,67 tỷ USD đến từ kênh tiêu thụ ngoài gia đình (nhà hàng, quán bar). Con số này cho thấy tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ của ngành, đồng thời lý giải vì sao các nhà đầu tư ngoại không ngừng rót vốn vào thị trường này.
Điển hình là trường hợp của Vinamilk, "ông lớn" ngành sữa Việt Nam, luôn là mục tiêu săn đón của các nhà đầu tư ngoại. F&N Dairy Investments PTE. Ltd, một công ty liên quan đến tỷ phú Thái Lan Charoen Sirivadhanabhakdi, đã liên tục đăng ký mua thêm cổ phiếu VNM, thể hiện rõ tham vọng gia tăng ảnh hưởng tại doanh nghiệp này. Sức hấp dẫn của Vinamilk đến từ vị thế dẫn đầu thị trường sữa với khoảng 44% thị phần, cùng với đó là việc mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt là khu vực Trung Đông, nơi đóng góp gần 85% doanh thu xuất khẩu.
Không chỉ có ngành sữa, ngành bia cũng chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của các tập đoàn ngoại quốc. Thương vụ Sabeco hoàn tất sáp nhập Sabibeco dưới sự chi phối của Thai Beverage (cũng thuộc sở hữu của tỷ phú Charoen Sirivadhanabhakdi) đã tạo ra một "gã khổng lồ" mới trong ngành bia Việt Nam. Sự kết hợp này được kỳ vọng sẽ giúp Sabeco vượt mặt Heineken về sản lượng, trở thành nhà sản xuất bia lớn nhất Việt Nam với công suất ước tính 3,01 tỷ lít/năm, đồng thời gia tăng thị phần lên 35% vào năm 2025.
"Lợi nhuận kép" từ cổ tức và thị phần
Việc các tập đoàn ngoại quốc quan tâm đến thị trường đồ uống Việt Nam không chỉ đơn thuần là nhìn vào tiềm năng tăng trưởng của thị trường mà còn là khả năng sinh lời từ cổ tức. Sau hơn 8 năm thâu tóm Sabeco, Thai Beverage đã thu về hơn 12.000 tỷ đồng cổ tức. Tương tự, dù không nắm quyền chi phối tại Vinamilk, F&N Dairy Investments vẫn đều đặn nhận về cổ tức cao, khoảng 40-60% mỗi năm, tính từ năm 2013 đến nay, con số này đã lên đến gần 15.000 tỷ đồng. Khả năng chi trả cổ tức cao và ổn định chính là một trong những yếu tố then chốt thu hút các nhà đầu tư ngoại.
Tuy nhiên, bức tranh thị trường không hoàn toàn màu hồng. Ngành bia vẫn đối mặt với những thách thức như quy định nghiêm ngặt của chính phủ về quảng cáo và tiêu thụ rượu bia. Dù vậy, điều này không làm giảm sức hút của ngành đối với các nhà đầu tư ngoại. Theo VCBS, tiêu thụ bia được kỳ vọng sẽ phục hồi trong năm 2025 do người tiêu dùng đã dần thích ứng với các chính sách về nồng độ cồn và thu nhập cũng đang dần hồi phục. Hiện tại, thị trường bia Việt Nam đang bị chi phối bởi Heineken (43% thị phần) và Sabeco (33,9% thị phần), cho thấy sự cạnh tranh khốc liệt giữa các "ông lớn".
Bài toán nội lực cho doanh nghiệp nội
Sự trỗi dậy của các tập đoàn ngoại quốc đặt ra bài toán cấp bách về việc củng cố nội lực cho các doanh nghiệp nội địa trong ngành đồ uống. Nếu không muốn bị "bán mình" và đánh mất thị phần, các doanh nghiệp nội cần phải hành động mạnh mẽ và quyết liệt.
Một trong những vấn đề cốt lõi mà các doanh nghiệp nội cần giải quyết là nâng cao năng lực cạnh tranh. Điều này bao gồm việc đầu tư vào công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu mạnh. Bên cạnh đó, việc đa dạng hóa sản phẩm, nghiên cứu và phát triển các sản phẩm mới, đặc biệt là các sản phẩm có lợi cho sức khỏe, đáp ứng xu hướng tiêu dùng hiện đại cũng là yếu tố quan trọng.
Ngoài ra, việc tối ưu hóa hoạt động quản trị và sản xuất kinh doanh để tiết giảm chi phí, từ đó giảm giá thành sản phẩm, cũng là một yếu tố cạnh tranh quan trọng. Trong bối cảnh thị trường biến động, việc xây dựng các phương án dự phòng rủi ro, phản ứng linh hoạt với những thay đổi cũng là điều cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực từ áp lực cạnh tranh.
Sự hỗ trợ từ phía nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các doanh nghiệp nội phát triển bền vững. Các chính sách hỗ trợ về vốn, công nghệ và thị trường sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp nội cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ ngoại.
Thị trường đồ uống Việt Nam đang chứng kiến sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt giữa các doanh nghiệp nội và ngoại. Để tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp nội địa cần phải củng cố nội lực, nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động thích ứng với những thay đổi của thị trường. Chỉ có như vậy, họ mới có thể giữ vững vị thế trên "sân nhà" và tận dụng tối đa tiềm năng của thị trường đồ uống Việt Nam.
Bảo An /Kinh tế và Đồ uống