Thời gian gần đây, tại nhiều dự án nhà ở xã hội trên cả nước xảy ra tình trạng chen lấn, xếp hàng để nộp hồ sơ mua, thuê mua căn hộ. Hiện tượng này gây mất an ninh trật tự đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về sự minh bạch, đồng bộ và hiệu quả trong triển khai chính sách nhà ở xã hội.
Người dân xếp hàng nộp hồ sơ nhà ở xã hội tại CT3 - CT4 Kim Chung
Vì sao nhiều dự án nhà ở xã hội quá tải đăng ký?
Tình trạng quá tải tại các điểm tiếp nhận hồ sơ nhà ở xã hội không phải là hiện tượng nhất thời, mà phản ánh thực tế khoảng cách cung - cầu ngày càng lớn. Trong khi giá nhà thương mại liên tục lập đỉnh, nhiều gia đình thu nhập trung bình và thấp gần như không còn lựa chọn nào khác ngoài nhà ở xã hội.
Một căn hộ giá 18 - 20 triệu đồng/m² trở thành “phao cứu sinh” giữa thị trường chung cư thương mại có giá gấp 4 - 5 lần. Nhu cầu tăng mạnh nhưng nguồn cung không theo kịp khiến mỗi lần dự án mở bán là một lần “vỡ trận” vì lượng hồ sơ đổ về quá lớn.
Bên cạnh đó, giá bán chênh lệch vượt trội giữa nhà ở xã hội và nhà thương mại đã tạo ra sức hút đột biến. Khi cùng khu vực, căn hộ thương mại đã vượt 60 - 100 triệu đồng/m², việc xuất hiện một dự án dưới 20 triệu đồng/m² khiến người dân coi đó là cơ hội hiếm hoi để an cư.
Với tâm lý “nếu bỏ lỡ hôm nay sẽ không còn dự án khác”, hàng nghìn người đã chen lấn, chấp nhận thức trắng đêm, mang theo chiếu, đồ ăn để giữ chỗ trước cổng dự án.
Không chỉ vậy, quy trình tiếp nhận và xét duyệt hồ sơ còn thiếu thống nhất cũng góp phần đẩy người dân vào tình thế chen lấn. Mỗi chủ đầu tư áp dụng một cách thông báo, nhận hồ sơ khác nhau; có nơi yêu cầu nộp trực tiếp, có nơi nộp online nhưng hệ thống lại liên tục quá tải, báo lỗi. Việc thiếu một quy trình chuẩn khiến người dân lo sợ mất cơ hội nếu không đến thật sớm, tạo ra cảnh hỗn loạn.
Với không ít người, một căn hộ nhỏ là tài sản đầu đời sau nhiều năm tích góp. Việc có cơ hội mua căn hộ giá 1 tỷ đồng trong bối cảnh mặt bằng giá nhà liên tục leo thang khiến nhu cầu tăng vượt ngưỡng dự báo. Khi hàng nghìn người cùng nhắm vào mấy trăm suất thì quá tải là điều khó tránh khỏi.
Biện pháp của cơ quan quản lý nhà nước
Trước áp lực lớn từ thực tiễn, cơ quan quản lý đã bắt đầu triển khai nhiều động thái nhằm lập lại trật tự thị trường nhà ở xã hội. Bộ Xây dựng đã ban hành Công văn số 13732/BXD-QLN gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương yêu cầu chấn chỉnh công tác tiếp nhận hồ sơ mua, thuê mua nhà ở xã hội.
Việc đầu tiên là siết lại quy trình công khai thông tin. Tất cả dự án phải công bố đầy đủ thông tin (từ quy mô, giá bán, số lượng căn, thời gian phát và nhận hồ sơ) ít nhất 30 ngày trước khi tiếp nhận. Việc công khai đồng loạt trên trang web Sở Xây dựng, UBND cấp xã và các kênh báo chí địa phương giúp người dân nắm rõ thông tin, từ đó giảm tâm lý hoảng loạn khi đăng ký.
Song song đó, Bộ Xây dựng đặt ra yêu cầu phải tổ chức lại toàn bộ hoạt động tiếp nhận hồ sơ theo hướng trật tự và minh bạch hơn. Các dự án phải bố trí nhiều điểm nhận, chia theo khung giờ, phân luồng để tránh cảnh tập trung hàng nghìn người vào một thời điểm.
Nếu số lượng hồ sơ vượt khả năng tiếp nhận, chủ đầu tư phải kéo dài thời gian nộp và công bố rộng rãi để đảm bảo ai có nhu cầu cũng được tiếp nhận bình đẳng. Đây là bước thay đổi quan trọng nhằm chấm dứt tình trạng thức đêm xếp hàng.
Một trong những hướng đi đang được triển khai mạnh mẽ là đẩy nhanh quá trình số hóa. Các bộ, ngành đã đề xuất hoàn thiện hệ thống đăng ký trực tuyến, liên thông dữ liệu giữa các cơ quan thuế, lao động, bảo hiểm, cư trú để rút ngắn thời gian thẩm định và giảm hoàn toàn việc nộp hồ sơ giấy. Khi hệ thống được hoàn thiện, người dân sẽ không còn phải tranh nhau nộp vào giờ cao điểm, còn cơ quan quản lý có thể dễ dàng kiểm soát, loại bỏ hồ sơ không đúng đối tượng.
Cùng với cải cách thủ tục, Chính phủ yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm tra, xử lý triệt để mọi hành vi trục lợi. Môi giới thu tiền giữ chỗ, rao bán “suất ngoại giao”, bán chênh… nằm trong nhóm vi phạm bị xử phạt mạnh.
Bộ Công an được giao theo dõi và xử lý các hành vi đầu cơ, gian lận trong xét duyệt hồ sơ. Đồng thời, danh sách người trúng suất và đã ký hợp đồng sẽ phải công khai để phục vụ hậu kiểm, tránh trường hợp một người mua nhiều dự án hoặc mua thay người khác.
Ở cấp địa phương, các Sở Xây dựng được chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ các dự án nhà ở xã hội, đặc biệt tại những nơi có nhu cầu cao như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Bình Dương… Việc tăng nguồn cung được xem là giải pháp căn cơ nhất, bởi khi có nhiều dự án để lựa chọn, tình trạng quá tải theo “hiệu ứng đám đông” sẽ tự giảm.
Như Phúc /Báo Văn Hóa