Nhiều doanh nghiệp ngành cao su đã và đang hết sức chú trọng áp dụng các công cụ cải tiến năng suất, chất lượng, điển hình là phương pháp sản xuất tinh gọn, từ đó gia tăng sức cạnh tranh.
Áp lực cạnh tranh và bài toán nâng cao năng suất của ngành cao su
Trước sức ép cạnh tranh gay gắt trên thị trường quốc tế và sự biến động của giá nguyên liệu, ngành cao su Việt Nam đang nỗ lực tìm cách gia tăng năng suất lao động và nâng cao chất lượng sản phẩm nhằm giữ vững vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo thống kê, trong tháng 1/2025, Việt Nam xuất khẩu khoảng 160.632 tấn cao su, trị giá 298,68 triệu USD, giảm 23,7% về lượng nhưng tăng 0,6% về trị giá so với cùng kỳ năm trước. Điều này cho thấy xu hướng tích cực trong việc nâng cao giá trị sản phẩm, song cũng đặt ra yêu cầu cấp bách về năng suất và chất lượng để duy trì lợi thế cạnh tranh.
.jpg)
Nhiều doanh nghiệp ngành cao su lựa chọn áp dụng phương pháp sản xuất tinh gọn nhằm tăng năng suất, chất lượng sản phẩm. Ảnh ST
Trong bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp cao su đã bắt đầu chuyển đổi tư duy quản trị, áp dụng các công cụ cải tiến để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Một ví dụ tiêu biểu là Công ty Cổ phần Thái Dương. Doanh nghiệp này đã triển khai phương pháp sản xuất tinh gọn (Lean Manufacturing) kết hợp với mô hình 5S để tối ưu hóa quy trình và loại bỏ các công đoạn không cần thiết.
Kết quả mang lại rất rõ rệt: thời gian lưu hóa sản phẩm được rút ngắn từ 7 phút xuống còn 6 phút, giúp năng suất máy tăng 25% mà vẫn đảm bảo chất lượng ổn định. Đồng thời, công ty đã cải tiến quy trình sản xuất bằng cách gộp công đoạn “cắt bavia” vào ngay sau lưu hóa, thay vì chuyển sản phẩm sang khu hoàn thiện như trước. Nhờ đó, năng suất ở công đoạn này tăng gấp 4 lần, đồng thời giảm đáng kể chi phí nhân công và thời gian chờ.
Tương tự, Công ty TNHH Cao su Mai Thảo cũng đã cho thấy hiệu quả khi thực hiện tái bố trí mặt bằng sản xuất. Bằng việc mở rộng khoảng cách giữa máy ép và tường từ 4,2 m lên 5,4 m, doanh nghiệp cho phép xe nâng vào lấy pallet trực tiếp, giúp giảm sức lao động, tiết kiệm thời gian vận chuyển và tận dụng tối đa mặt bằng hiện có mà không cần đầu tư thêm trang thiết bị. Đây là minh chứng rõ nét cho việc nâng cao năng suất không nhất thiết phải gắn với chi phí đầu tư lớn, mà chủ yếu phụ thuộc vào tư duy cải tiến và tổ chức hợp lý quy trình sản xuất.
“Tinh gọn” để hiệu quả – những chìa khóa tăng năng suất và chất lượng
Nhận thấy những lợi ích thiết thực từ việc áp dụng các công cụ cải tiến, các doanh nghiệp trong ngành đang áp dụng nhiều giải pháp đồng bộ nhằm tối ưu hóa hiệu quả sản xuất. Trước hết là thực hành 5S và sản xuất tinh gọn (Lean Manufacturing) - những công cụ đã chứng minh hiệu quả trong việc loại bỏ lãng phí, sắp xếp hợp lý quy trình và nâng cao hiệu suất lao động. Việc duy trì môi trường làm việc ngăn nắp, sạch sẽ và chuẩn hóa thao tác giúp giảm thiểu lỗi sản xuất và tăng năng suất tổng thể.
Song song đó, việc đầu tư hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế cũng được coi là yếu tố quan trọng. Nhiều doanh nghiệp cao su đã triển khai các tiêu chuẩn như ISO 9001:2015, ISO 13485:2016, ISO 22000:2005 hay SA 8000:2014, giúp kiểm soát tốt hơn các chỉ tiêu chất lượng và tăng độ tin cậy của sản phẩm trên thị trường xuất khẩu.
Đặc biệt, chuyển đổi số và tự động hóa đang được xem là xu hướng tất yếu. Việc ứng dụng công nghệ IoT trong giám sát sản xuất, sử dụng cảm biến để theo dõi quy trình lưu hóa, hay triển khai phần mềm quản trị sản xuất (MES, ERP) đang giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, giảm sai sót và nâng cao hiệu quả quản lý.
Theo số liệu từ Vietnam Manufacturing Tracker vào tháng 7/2025, năng suất lao động của ngành công nghiệp chế biến trong đó có cao su, dự báo tăng trung bình 7,5%/năm, cho thấy xu hướng tích cực trong nỗ lực nâng cao hiệu quả sản xuất.
Riêng với ngành cao su, Việt Nam hiện có khoảng 910 nghìn ha diện tích trồng, sản lượng mủ đạt 1,3 triệu tấn/năm, trong đó tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu vẫn chiếm dưới 20% tổng sản lượng. Trong 8 tháng qua, năm 2025, xuất khẩu cao su đạt 1,11 triệu tấn, trị giá 1,98 tỷ USD, tăng 12,6% về trị giá dù giảm nhẹ về lượng; giá xuất khẩu bình quân đạt 1.775 USD/tấn, tăng 13,2% so với cùng kỳ năm 2024.
Những số liệu này cho thấy năng suất và giá trị xuất khẩu đang được cải thiện, song dư địa phát triển vẫn còn lớn. Nâng cao năng suất lao động không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, mà còn góp phần chuyển dịch ngành từ “xuất thô” sang “xuất tinh”, tăng giá trị gia tăng cho nền kinh tế.
.jpg)
Hướng tới năng suất bền vững và giá trị gia tăng cao
Để nâng cao năng suất một cách bền vững, các chuyên gia cho rằng doanh nghiệp cao su cần thiết lập hệ thống đo lường năng suất rõ ràng, bao gồm chỉ số về năng suất lao động, hiệu suất thiết bị tổng thể (OEE) và tỷ lệ phế phẩm. Bên cạnh đó, văn hóa cải tiến liên tục cũng cần được xây dựng như một phần trong chiến lược quản trị, thay vì chỉ thực hiện theo phong trào.
Ngoài ra, đầu tư vào nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định. Việc đào tạo công nhân kỹ thuật vận hành máy móc hiện đại, ứng dụng công nghệ số, cũng như phát triển đội ngũ quản lý hiểu sâu về tiêu chuẩn quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp chủ động trong sản xuất và kiểm soát chất lượng.
Trong dài hạn, ngành cao su cần tăng tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu, mở rộng sang các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như vật liệu kỹ thuật, cao su y tế và cao su xanh thân thiện môi trường. Đồng thời, cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, hiện chiếm hơn 70% tổng lượng xuất khẩu để tránh rủi ro chuỗi cung ứng và gia tăng sức cạnh tranh quốc tế.
Đối với tương lai dài hạn, ngành cao su cần tăng tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu, mở rộng sang các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như vật liệu kỹ thuật, cao su y tế và cao su xanh thân thiện môi trường. Đồng thời, cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc hiện chiếm hơn 70% tổng lượng xuất khẩu để tránh rủi ro chuỗi cung ứng và gia tăng sức cạnh tranh quốc tế.
Bảo Linh /Chất lượng Việt Nam