Mỹ duy trì thuế 20% với hàng Việt Nam, nhưng một số sản phẩm có thể được xem xét áp thuế 0% nếu đáp ứng quy định ''đối tác tương đồng''. Theo các chuyên gia, nông thủy sản nhiều khả năng được ưu tiên, trong khi ngành điện tử và công nghệ cao sẽ có cơ hội nếu chủ động nâng tỷ lệ nội địa hóa, chuẩn bị hồ sơ xuất xứ minh bạch và đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, ESG.
Ngày 26/10, Việt Nam và Mỹ công bố Tuyên bố chung về khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng, nhân dịp Thủ tướng Phạm Minh Chính và Tổng thống Donald Trump tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN tại Kuala Lumpur (26–28/10/2025).
Theo Tuyên bố chung, hai bên thống nhất các nguyên tắc chủ chốt nhằm mở rộng tiếp cận thị trường song phương. Việt Nam sẽ tăng ưu đãi cho hàng công nghiệp và nông nghiệp Mỹ, trong khi Mỹ duy trì mức thuế đối ứng 20% với hàng hóa có xuất xứ Việt Nam, đồng thời xem xét một số sản phẩm được áp dụng thuế 0%.
Hai nước cũng cam kết phối hợp xử lý rào cản phi thuế quan, bao gồm việc Việt Nam chấp nhận tiêu chuẩn khí thải và thiết bị y tế của Mỹ, đơn giản hóa thủ tục dược phẩm, nông sản, và thực thi đầy đủ nghĩa vụ về sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, Việt Nam sẽ triển khai cơ chế giám sát và công nhận chứng nhận nông sản Mỹ để tạo thuận lợi thương mại.
Thông báo cho biết, trong vài tuần tới, hai bên sẽ hoàn tất các nội dung kỹ thuật và thủ tục để Hiệp định chính thức có hiệu lực.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có cuộc tiếp xúc ngắn với Tổng thống Mỹ Donald Trump bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN - Mỹ. (Nguồn: VGP)
Nông, thủy hải sản nhiều khả năng được ưu tiên
Theo TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công, Trường Đại học Kinh tế (ĐHQG Hà Nội), những thông tin trong Tuyên bố này không phải là mới, mà chỉ chính thức hóa hiệp định thương mại thuế đối ứng công bằng đã được thống nhất từ trước.
Tuy nhiên, việc công khai rõ ràng mức thuế đối ứng 20% giúp doanh nghiệp Việt Nam “không còn chờ đợi khả năng giảm thuế”, từ đó chủ động hơn trong hoạch định chiến lược xuất khẩu. Từ đây, các doanh nghiệp xuất khẩu có thể tập trung vào nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị nội địa, thay vì trông chờ vào ưu đãi thuế quan.
“Việc khẳng định mức thuế cụ thể cũng giúp các ngành hàng chủ động hơn trong chiến lược đa dạng hóa thị trường và phân bổ rủi ro xuất khẩu trong giai đoạn 2026 và các năm tiếp theo”, ông Việt nêu rõ.
Cùng với đó, việc Mỹ xem xét đưa một số nhóm hàng hóa của Việt Nam vào diện hưởng thuế suất 0% cũng không phải là một “thỏa thuận mới” mà nằm trong cơ chế đặc biệt của Mỹ về quy chế “đối tác tương đồng”. Đây là chính sách nhằm thúc đẩy hợp tác thương mại với những quốc gia có định hướng phát triển tương đồng và sẵn sàng mở cửa thị trường.
Theo vị chuyên gia này, để được xem xét hưởng quy chế này, Việt Nam cần thể hiện thiện chí và mức độ mở cửa thị trường thực chất, đặc biệt thông qua việc giảm hoặc xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng của Mỹ.
Khi Mỹ đánh giá Việt Nam đáp ứng được các tiêu chí về đối xử thương mại công bằng và tự do hơn, một số nhóm hàng xuất khẩu của Việt Nam có thể được đưa vào diện hưởng thuế suất 0%, song điều đó sẽ phải trải qua quá trình thẩm định và đánh giá kỹ lưỡng.
“Định hướng tương đồng thể hiện trước hết ở thiện chí mở cửa thị trường. Khi Việt Nam chứng minh được mức độ tự do hóa thương mại thực chất, Mỹ mới xem xét các mặt hàng có thể được hưởng quy chế này”, TS. Việt nhấn mạnh.
TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công, Trường Đại học Kinh tế, ĐHQG Hà Nội. (Ảnh: Nguyễn Ngọc)
Trong nhóm hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, TS. Nguyễn Quốc Việt nhận định nông sản và thủy hải sản nhiều khả năng sẽ là lĩnh vực được xem xét ưu tiên đầu tiên để hưởng ưu đãi trong khuôn khổ “đối tác tương đồng”.
Bởi đây là các ngành mà Mỹ lâu nay thúc đẩy mở cửa thị trường tại khu vực châu Á, trong đó có Việt Nam. Trong khi đó, khi Việt Nam cam kết giảm thuế nhập khẩu và mở rộng thị trường cho hàng nông sản Mỹ và nhóm hàng này có xuất xứ rõ ràng, khả năng truy xuất minh bạch và mức độ tự chủ nguyên liệu cao, nên có điều kiện thuận lợi để được xem xét áp thuế suất 0%.
“Nếu được hưởng ưu đãi thuế, hàng nông sản Việt Nam sẽ gia tăng đáng kể giá trị, đồng thời tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư mạnh hơn vào chế biến sâu, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn chất lượng”, TS. Việt nhấn mạnh.
Cơ hội có chọn lọc cho doanh nghiệp điện tử
Bên cạnh nông nghiệp, vị chuyên gia cho rằng, một lĩnh vực chiến lược khác được kỳ vọng hưởng lợi là công nghệ cao, đặc biệt trong ngành công nghiệp bán dẫn và các dịch vụ công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data).
Việt Nam đang thể hiện thiện chí mở cửa và hợp tác sâu với các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu của Mỹ, không chỉ trong đầu tư mà cả chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao.
“Nếu Việt Nam được hưởng mức thuế từ 20% xuống 0% đối với sản phẩm và dịch vụ công nghệ cao, đó sẽ là cú hích đặc biệt, giúp chúng ta tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và chuỗi cung ứng toàn cầu trong lĩnh vực bán dẫn, công nghệ và số hóa”, ông Việt nêu rõ.
Ở góc độ doanh nghiệp, bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam cho biết từ tháng 8 đến nay, nhiều khách hàng Mỹ đã yêu cầu doanh nghiệp Việt chia sẻ gánh nặng thuế, phổ biến theo tỷ lệ “chia đôi” 50-50 – mỗi bên chịu 10% thuế nhập khẩu, đã khiến biên lợi nhuận của doanh nghiệp Việt bị thu hẹp đáng kể.
Vì vậy, hiệp định mở ra cơ hội cho sản phẩm điện tử được hưởng thuế 0%, đặc biệt trong các hợp đồng trung và dài hạn, nhưng là cơ hội có chọn lọc. Doanh nghiệp chủ động nâng tỷ lệ nội địa hóa, minh bạch xuất xứ, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và ESG mới có thể hưởng ưu đãi hoặc giảm tác động thuế 20%.
Ngược lại, những doanh nghiệp phụ thuộc lớn vào linh kiện nhập khẩu và thiếu chứng từ xuất xứ rõ ràng có nguy cơ mất lợi thế cạnh tranh ngay trên thị trường Mỹ.
Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam. (Ảnh: Nguyễn Ngọc)
Hiện danh sách cụ thể các sản phẩm được hưởng thuế suất 0% vẫn chưa được phía Mỹ công bố chính thức. Tuy nhiên, căn cứ trên Tuyên bố chung và các lợi ích chiến lược song phương, đại diện Hiệp hội nhận định một số nhóm sản phẩm có khả năng cao sẽ được ưu tiên xem xét.
Trước hết là các sản phẩm liên quan đến an ninh chiến lược hoặc chuỗi cung ứng then chốt, như linh kiện bán dẫn, thiết bị viễn thông và khoáng sản quan trọng là những lĩnh vực Mỹ đang ưu tiên củng cố để đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng. Ngoài ra, các sản phẩm gia công cho các tập đoàn công nghệ lớn (Big Tech) như Apple, Samsung, có nhà máy hoặc chuỗi sản xuất tại Việt Nam, nhiều khả năng cũng sẽ được đưa vào danh mục 0%.
Bên cạnh đó, những thiết bị điện tử tiêu dùng lắp ráp hoàn chỉnh, có tỷ lệ nội địa hóa cao và giá trị gia tăng lớn, có thể được hưởng ưu đãi ở mức “trung bình” nếu Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn lao động và cạnh tranh lành mạnh.
Một số mặt hàng mang lại lợi ích kinh tế – chính trị cho Mỹ, chẳng hạn sản phẩm do doanh nghiệp Mỹ mua nhiều hoặc nằm trong chuỗi cung ứng của các công ty Mỹ, cũng có thể được xem xét, dù mức độ phụ thuộc lớn vào chính sách đối ngoại và nội bộ của Mỹ.
Ngược lại, những linh kiện có chuỗi cung ứng phức tạp, tỷ lệ nội địa hóa thấp hoặc dễ bị thay thế sẽ rất khó được đưa vào danh sách 0%.
"Danh mục cuối cùng mang tính chính trị và kỹ thuật rất cao, doanh nghiệp Việt cần theo sát thông báo chính thức từ Mỹ và Việt Nam để kịp thời điều chỉnh kế hoạch sản xuất xuất khẩu", bà Hương nêu rõ.
Ngọc Bảo /Doanh Nhân Việt Nam