Tham gia các FTA thế hệ mới (FTAs), ngành thủ công mỹ nghệ Hà Nội đang đứng trước ''cơ hội vàng'' để mở rộng thị trường xuất khẩu, nâng tầm sản phẩm truyền thống.
Thị trường mở rộng, đơn hàng tăng nhờ FTAs
Theo số liệu thống kê mới nhất của Cục Hải quan (Bộ Tài chính), 8 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng mây, tre, cói, thảm đạt 574 triệu USD, tăng 5,4% so với cùng kỳ năm trước.
Thị trường xuất khẩu thủ công mỹ nghệ ngày càng mở rộng, với các thị trường chủ lực là Mỹ (chiếm 35% kim ngạch xuất khẩu hằng năm), Nhật Bản và châu Âu. Ngoài các thị trường truyền thống, sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam cũng đang dần chinh phục các thị trường mới như Nga, Hàn Quốc, Australia và Đài Loan (Trung Quốc). Đến nay, hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam đã có mặt tại 163 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.
Đến nay, hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam đã có mặt tại 163 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Ảnh: N.H
Xu hướng tiêu dùng quốc tế chuyển dịch rõ rệt sang các sản phẩm thân thiện với môi trường, có yếu tố văn hóa - bản địa, đáp ứng tiêu chuẩn về trách nhiệm xã hội. Nhiều đơn hàng theo hình thức đơn đặt hàng tăng mạnh, song yêu cầu ngày càng cao về mẫu mã, chất lượng, khả năng giao hàng và minh bạch nguồn gốc. Các sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu phần lớn đến từ những làng nghề truyền thống nổi tiếng như Bát Tràng (gốm), Vạn Phúc (lụa), Phú Vinh (mây tre đan), Đồng Kỵ (gỗ mỹ nghệ)...
Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho hay, quá trình mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là việc ký kết và thực thi các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTAs) như CPTPP, EVFTA đã tạo điều kiện quan trọng để hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam củng cố thị trường truyền thống, đồng thời mở rộng sang các thị trường tiềm năng.
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Hà Thị Vinh, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội, khẳng định: “Các hiệp định FTA mà Việt Nam ký kết chính là ‘cơ hội vàng’ cho doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ vươn ra thị trường toàn cầu”. Đặc biệt, Hiệp định EVFTA được đánh giá có tác động “kép” đối với các doanh nghiệp làng nghề, vừa mở ra không gian thị trường rộng lớn, vừa tạo điều kiện tiếp cận các nguồn lực về công nghệ, vốn và quản trị hiện đại.
Tận dụng cơ hội, phải vượt rào kỹ thuật và chuẩn xanh
Bên cạnh cơ hội lớn, việc đưa sản phẩm làng nghề truyền thống ra thị trường quốc tế cũng đặt ra không ít thách thức, nhất là việc đáp ứng các tiêu chí khắt khe của FTAs. Các thị trường khó tính như EU đòi hỏi nghiêm ngặt về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng, trách nhiệm xã hội, phát triển bền vững… Điều này buộc các doanh nghiệp Hà Nội phải đổi mới chiến lược kinh doanh, nâng cao năng lực quản trị và chủ động hội nhập.
“Tham gia FTAs đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải vượt qua hàng loạt rào cản kỹ thuật, nhất là về môi trường, tiếng ồn, điều kiện sống của người lao động. Phải có những sản phẩm ‘sạch’ để đủ điều kiện xuất khẩu”, bà Hà Thị Vinh nhấn mạnh.
Bà Hà Thị Vinh, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội trao đổi với phóng viên Báo Công Thương. Ảnh: N.H
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Lê Bá Ngọc, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam, cho biết hiện Hà Nội có những doanh nghiệp xuất khẩu đạt gần 80 triệu USD mỗi năm, riêng ngành mây tre chiếm khoảng 78 triệu USD. Tuy nhiên, nếu không chứng minh được nguyên liệu đầu vào sạch, sản xuất theo hướng giảm phát thải, phù hợp mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, doanh nghiệp sẽ rất khó giữ vững thị phần.
Khách hàng quốc tế hiện yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh được lượng phát thải giảm dần theo thời gian. Chẳng hạn, nếu đầu năm phát thải 50 tấn carbon thì cuối năm phải giảm xuống mức thấp hơn. Để đạt được điều này, doanh nghiệp phải kiểm soát toàn bộ chuỗi sản xuất, từ khâu canh tác, vận chuyển, tiêu thụ nhiên liệu cho tới sử dụng điện năng.
Do đó, vấn đề nguyên liệu không chỉ là có vùng trồng hay không, mà là xây dựng một hệ sinh thái sản xuất bền vững, minh bạch ở mọi khâu, đáp ứng chuẩn mực toàn cầu.
Theo Sở Công Thương Hà Nội, thời gian tới, việc triển khai các FTA sẽ bước vào giai đoạn thực thi những cam kết mạnh mẽ hơn. Vì vậy, thành phố sẽ tiếp tục tập trung các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan, thông tin thị trường và quy tắc xuất xứ. Đồng thời, theo dõi sát tình hình doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ trong phạm vi thẩm quyền.
Bên cạnh đó là các hoạt động thiết kế sáng tạo mẫu sản phẩm, công nhận sản phẩm tiêu biểu, hỗ trợ ứng dụng khoa học – công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng và bảo vệ môi trường. Đặc biệt, Thành phố sẽ chú trọng xúc tiến thương mại, đăng ký thương hiệu, hỗ trợ truyền thông, hội chợ triển lãm và phát triển sàn giao dịch điện tử cho hàng thủ công mỹ nghệ.
Để khai thác hiệu quả thị trường EU, các doanh nghiệp, làng nghề cần chủ động tìm hiểu hàng rào kỹ thuật, không ngừng đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực công nghệ nội tại để vượt qua tiêu chuẩn khắt khe. Bà Hà Thị Vinh cho biết Hiệp hội sẽ đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tập trung vào những thị trường tiềm năng, nơi sản phẩm Việt còn nhiều dư địa phát triển.
Hiệp hội cũng kiến nghị thành phố tăng nguồn lực hỗ trợ các đoàn xúc tiến thương mại nước ngoài, đặc biệt tham gia các hội chợ thủ công mỹ nghệ quốc tế hàng đầu tại Đức, Hồng Kông (Trung Quốc), Pháp,… và các hội chợ lớn trong nước như Hanoi Gift Show, Lifestyle Vietnam. Đây là “cửa ngõ” quan trọng để đưa sản phẩm Việt tiếp cận khách hàng quốc tế. Tuy nhiên, hoạt động xúc tiến cần có chiến lược rõ ràng, tập trung vào các doanh nghiệp “đầu đàn” có tiềm lực để tạo hiệu ứng lan tỏa. Song song đó, phải tăng cường các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật, cập nhật thông tin thị trường, xây dựng và bảo hộ chỉ dẫn địa lý.
Các chuyên gia trong ngành cũng cho rằng, FTAs nói chung, Hiệp định EVFTA nói riêng được kỳ vọng sẽ tạo ra bước ngoặt lớn đối với ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Để tận dụng cơ hội này, doanh nghiệp phải thay đổi từ tư duy sản xuất đến cách tiếp cận thị trường, tăng cường liên kết để hình thành các chuỗi cung ứng đủ mạnh. Chỉ khi xây dựng được lực lượng doanh nghiệp xuất khẩu chuyên nghiệp, ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam mới có thể nâng tầm giá trị, mở rộng thị trường và đóng góp bền vững nguồn ngoại tệ cho đất nước.
Các FTA cùng các hội chợ quốc tế đã góp phần quan trọng trong việc mở rộng thị trường xuất khẩu cho sản phẩm làng nghề và hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng tốt cơ hội này, các doanh nghiệp cần chuyển mình mạnh mẽ, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, môi trường và phát triển bền vững.
Nguyễn Hạnh /Báo Công Thương